Western Armenian Reference Grammar

Printed	Pronunciation	Transcription	Name	Value
Ա ա	a in car	a [ɑ]	այբ	1
Բ բ	p in par	p [pʰ]	բեն	2
Գ գ	k in key	k [kʰ]	գիմ	3
Դ դ	t in tin	t [tʰ]	դա	4
Ե ե	ye in yet	(y)e [(j)ɛ]	եչ	5
Զ զ	z in zest	z [z]	զա	6
Է է	e in bed	e [ɛ]	է	7
Ը ը	a in about	ə [ə]	ըթ	8
Թ թ	t in time	t [tʰ]	թո	9
Ժ ժ	s in pleasure	zh [ʒ]	ժէ	10
Ի ի	ee in meet	i [i]	ինի	20
Լ լ	l in lamp	l [l]	լիւն	30
Խ խ	ch in loch	kh [χ]	խէ	40
Ծ ծ	ds in bids	dz [d͡z]	ծա	50
Կ կ	g in get	g [g]	կեն	60
Հ հ	h in hat	h [h]	հո	70
Ձ ձ	ts in hits	ts [t͡sʰ]	ձա	80
Ղ ղ	‘French r’	gh [ʁ]	ղատ	90
Ճ ճ	g in badge	dj [d͡ʒ]	ճէ	100
Մ մ	m in mum	m [m]	մեն	200
Յ յ	y in yam	y [j]	յի	300
Ն ն	n in nun	n [n]	նու	400
Շ շ	sh in short	sh [ʃ]	շա	500
Ո ո	vo in voyage	(v)o [(v)ɔ]	վո	600
Ու	oo in mood	u [u]	N/A	N/A
Չ չ	ch in chair	ch [t͡ʃʰ]	չա	700
Պ պ	b in bin	b [b]	պէ	800
Ջ ջ	ch in chair	ch [t͡ʃʰ]	ջէ	900
Ռ ռ	‘rolled r’ ^[2]	r [r]	ռա	1000
Ս ս	s in sun	s [s]	սէ	2000
Վ վ	v in vile	v [v]	վեւ	3000
Տ տ	d in dig	d [d]	տիւն	4000
Ր ր	r in red ^[2]	r [ɹ]	րէ	5000
Ց ց	ts in hits	ts [t͡sʰ]	ցո	6000
Ւ ւ	v in very	v [v]	յիւն	7000
Փ փ	p in pure	p [pʰ]	փիւր	8000
Ք ք	k in king	k [kʰ]	քէ	9000
Օ օ	o in more	o [ɔ]	օ	10000
Ֆ ֆ	f in fridge	f [f]	ֆէ	20000

§369 Infinitive: բանալ - to open; Aorist Stem: բաց-

Aorist	բացի, բացիր, բացաւ, բացինք, etc.	I opened, etc.
Imperative	բա՛ց, բացէ՛ք	open!
Present Part.	բացող	opening
Perfect Part.	բացած, բացեր	opened
Passive	բացուիլ	to be opened

§370 Infinitive: բերել - to bring; Aorist Stem: բեր-

Aorist	armenian, armenian, բերաւ, բերինք, etc.	I brought, etc.
Imperative	բե՛ր, բերէ՛ք	bring!
Perfect Part.	բերած, բերեր	brought
Passive	բերուիլ	to be brought

§371 Infinitive: գալ - to come; Aorist Stem: եկ-

Present	կու գամ, կու գաս, etc.	I am coming, etc.
Imperfect	կու գայի, կու գայիր, etc.	I was coming, etc.
Aorist	եկայ, եկար, եկաւ, etc.	I came, etc.
Imperative	եկո՛ւր, եկէ՛ք	come!
Prohibitive	մի՛ գար, մի՛ գաք	do not come!
Pres. Part.	եկող	coming
Perf. Part.	եկած, եկեր	come
Fut. Part.	գալու, գալիք	about to come

§372 գիտեմ - I know, lacks Infinitive and all other forms except Indicative Present and Imperfect. The inflection is without the Particle կը (see §216 Note).

Present	գիտեմ, գիտես, etc.	I know, etc.
— Negative	չեմ գիտեր, etc.	I do not know, etc.
Imperfect	գիտէի, գիտէիր, etc.	I knew, etc.
— Negative	չէի գիտեր, etc.	I did not know, etc.

The lacking forms are supplied by գիտնալ - a Secondary Formation from the Stem գէտ- , գիտ- :

Future	պիտի գիտնամ, գիտնաս, etc.	I shall know, etc.
Conditional	գիտնայիր, պիտի գիտնայի, etc.	I should know, etc.
Subj. Pres.	գիտնամ, գիտնաս, գիտնայ, etc.
Imperfect	գիտնայի, գիտնայիր, գիտնար, etc.
Imperative	գիտցի՛ր, գիտցէ՛ք	know!
Prohibitive	մի՛ գիտնար, մի՛ գիտնաք	know not!
Infinitive	գիտնալ	to know
Pres. Part.	գիտցող	knowing
Perf. Part.	գիտցած, գիտցեր	known
Fut. Part.	գիտնալու	about to know
Passive	գիտցուիլ	to be known

§373 Infinitive: դառնալ - to return, to become; Aorist Stem: դարձ-

Aorist	դարձայ, դարձար, դարձաւ, etc.	I returned, etc.
Imperative	դարձի՛ր, դարձի՛ք	return!
Perf. Part.	դարձող	returning
Past Part.	դարձած, դարձեր	returned

In like manner the compound վերադառնալ - to return.

Note: Transitive and regular is դարձընել ( վերադարձընել ) with the infix -ցըն- of which the original ց (Classic դարձուցանել ) has been assimilated into ձ (§281).

§374 Infinitive: դնել - to put, to set, to lay; Aorist Stem: դր-

Aorist	դրի, դրիր, դրաւ, դրինք, դրիք, դրին	I put, etc.
Imperative	դի՛ր, դրէ՛ք	put!
Perf. Part.	դրած, դրեր	put
Passive	դրուիլ	to be put

§375 Infinitive: ելլել - to go out, to get off, to rise; Aorist Stem: ել-

Note: Contracted from Classic ելանել to ելնել , whence լն > լլ

Aorist	ելայ, ելար, ելաւ, ելանք, ելաք, ելան	I rose
Imperative	ե՛լ, ելէ՛ք	rise!
Perf. Part.	ելած, ելեր	risen

§376 եղայ : see §183 , 185 , 187 , 367

§377 եմ : see §183 , 185 , 187 , 367

§378 երդնուլ - to swear, see §221 , 227 , 233 , 242 , 247 , 256 , 263 , 268 , 295 , 298 , 305

§379 Infinitive: երթալ - to go, has the Indicative Present ( կ’երթամ , չեմ երթար ); Imperfect ( կ’երթայի , չէի երթար ); Subjunctive ( երթամ , չերթամ ); First Future ( պիտի երթամ ) and Conditional ( պիտի երթայի ); Future Participle ( երթալու ).

Other forms are lacking and supplied by գնալ ; Aorist Stem: գնաց-

Aorist	գնացի, գնացիր, գնաց, etc.	I went, etc.
Imperative	գնա՛, գնացէ՛ք	go!
Pres. Part.	գնացող	going
Perf. Part.	գնացած, գնացեր	gone

Note: In all the forms with the stem գն- the ն may be suppressed, except in the Second Person Singular Imperative: գացի , գացող , գացած , գացէ՛ք , but գնա՛.

§380 զբօսնուլ : see §221 , 227 , 233 , 242 , 247 , 256 , 263 , 268 , 295 , 298 , 305

§381 Infinitive: զարնել - to strike, contracted from Classic զարկանել ; Aorist Stem: զարկ-

Aorist	զարկի, զարկիր, զարկաւ, զարկինք, etc.	I struck, etc.
Imperative	զա՛րկ, զարկէ՛ք	strike!
Pres. Part.	զարնող	striking
Perf. Part.	զարկած, զարկեր	struck
Passive	զարնուիլ	to be struck

§382 ըլլալ : see §186

§383 Infinitive: ընել - to make, to do, contracted and weakened from Classic առնել > այնել > անել > ընել ; Aorist Stem: ըր-

Aorist	ըրի, ըրիր, ըրաւ, ըրինք, etc.	I did, etc.
Imperative	ըրէ՛, ըրէ՛ք	do!
Pres. Part.	ընող	doing
Perf. Part.	ըրած, ըրեր	done
Passive	lacking; vulgar ըլլուիլ from ըլլալ

§384 Infinitive: ըսել - to say, weakened from Classical ասել ; Aorist Stem: ըս-

Aorist	ըսի, ըսիր, ըսաւ, ըսինք, etc.	I said, etc.
Imperative	ըսէ՛, ըսէ՛ք	say!
Pres. Part.	ըսող	saying
Perf. Part.	ըսած, ըսեր	said
Passive	ըսուիլ	to be said

§385 թողուլ : see §221 , 227 , 233 , 242 , 247 , 256 , 263 , 268 , 295 , 298 , 305

§386 Infinitive: իյնալ - to fall, contracted and weakened from Classic անկանել ; Aorist Stem: ինկ-

Aorist	ինկայ, ինկար, ինկաւ, etc.	I fell, etc.
Imperative	ինկի՛ր, ինկէ՛ք (or ընկի՛ր, ընկէ՛ք)	fall!
Pres. Part.	ինկող (իյկող) or ընկող	falling
Perf. Part.	ինկած, ինկեր or ընկած	fallen

Note: Classic անկանել became first ընկ-նիլ , and the form ընկ- is still in use instead of ինկ- : ընկայ , ընկի՛ր , ընկող , ընկած.

§387 Infinitive: լալ - to weep, to cry; Aorist Stem: լաց-

The particle in Present and Imperfect Indicative is կու instead of կը (see §220 ).

Aorist	լացի, լացիր, լացաւ, լացինք, etc.	I wept, etc.
Imperative	լա՛ց, լացէ՛ք	cry!
Prohibitive	մի՛ լար, մի՛ լաք	cry not!
Pres. Part.	լացող	weeping
Perf. Part.	լացած, լացեր	wept

§388 Infinitive: ծնիլ - to give birth to, to be born, from Classic ծն‑ան‑իլ ; Aorist Stem: ծն-

Aorist	ծնայ, ծնար, ծնաւ, etc.	I was born, etc.
Imperative	ծնի՛ր, ծնէ՛; ծնէ՛ք	give birth!
Pres. Part.	ծնող	being born, giving birth
Perf. Part.	ծնած, ծներ	born

§389 կամ - I am there, I exist, I am; has only Indicative Present and Imperfect, inflected without the Particle կը (see §216).

Ind. Pres.	կամ, կաս, կայ, կանք, կաք, կան	I am, etc.
Imperfect	կայի, կայիր, կար, կայինք, կայիք, կային	I was, etc.

The negative is formed with չ- : չկամ , չկաս , չկայ (See §347).

The lacking forms are supplied by the Secondary Formation from Classic կեամ , կեցի - to live.

§390 Infinitive: կենալ - to be there, to stand there, to stay, which is regular and has all the Tenses and Moods; Aorist Stem: կեց-.

§391 Infinitive: կրնալ - to be able, contracted from կարենալ which is a Secondary Formation from Classic կարել .

Indicative Present and Imperfect are without the Particle կը (§216). In order to be distinguished from the Indicative, կարենալ is used in the Subjunctive.

	Indicative		Subjunctive
Present	կրնամ	I can	կարենամ
Negative	չեմ կրնար	I cannot	չկարենամ
Imperfect	կրնայի	I could	կարենայի
Negative	չէի կրնար	I could not	չկարենայի

Aorist	կրցայ, կրցար, կրցաւ, etc.	I was able
Imperative	կրցի՛ր, կրցէ՛ք	be able!
Future	պիտի կրնամ (or կարենամ)	I shall be able
Conditional	պիտի կրնայի (or կարենայի)	I should be able
Pres. Part.	կրցող or կարող (from Classic կարեմ)	able

As an Adjective and in the meaning of powerful , only կարող is used.

Perf. Part.	կրցած, կրցեր	able
Fut. Part.	կրնալու, կարենալու	about to be able

§392 Infinitive: նստիլ - to sit down, to be seated ^[54] ; Aorist Stem: նստ- ( նիստ- )

Aorist	նստայ, նստար, նստաւ, etc.	I sat, etc.
Imperative	նի՛ստ, նստէ՛ք	sit!
Prohibitive	մի՛ նստիր, մի՛ նստիք	sit not!
Pres. Part.	նստող	sitting
Perf. Part.	նստած, նստեր	sat

Note: նստիլ has also a regular inflection according to the Second Conjugation: Aorist նստեցայ , Imperative նստէ՛ , նստեցէ՛ք.

§393 ունիմ - I have. The Infinitive is a Secondary Formation: ունենալ - to have; ունիմ is used only in the Indicative, and without the Particle կը (see §216 ); ունենամ is used for all the other Moods and Tenses.

	Indicative		Subjunctive
Present	ունիմ	I have	ունենամ
Negative	չունիմ	I do not have	չունենամ
Imperfect	ունէի	I had	ունենայի
Negative	չունէի	I did not have	չունենայի

Aorist	ունեցայ, ունեցար, ունեցաւ, etc.	I had, etc.
Imperative	ունեցի՛ր, ունեցէ՛ք	have!
Prohibitive	մի՛ ունենար, մի՛ ունենաք	have not!
Future	պիտի ունենամ, ունենաս, etc.	I shall have, etc.
Conditional	պիտի ունենայի, ունենայիր, etc.	I should have, etc.
Pres. Part.	ունեցող	having
Perf. Part.	ունեցած, ունեցեր	had
Fut. Part.	ունենալու	about to have

Note: ունենալ may be used for the Indicative Present and Imperfect with the Particle կ’ ( կ’ունենամ , կ’ունենաս , etc.). It denotes the action of acquiring possession in the Future, whereas ունիմ denotes the state of possession in the Present ^[55].

§394 Infinitive: ուտել - to eat; Pres. Stem: ուտ- ; Aorist Stem: կեր-

Present	կ’ուտեմ, կ’ուտես, etc.	I eat, etc.
Imperfective	կ’ուտէի, կ’ուտէիր, etc.	I was eating, etc.
Aorist	կերայ, կերար, կերաւ, etc.	I ate, etc.
Imperative	կե՛ր, կերէ՛ք	eat!
Prohibitive	մի՛ ուտեր, մի՛ ուտէք	eat not!
Pres. Part.	կերող (also ուտող)	eating
Perf. Part.	կերած, կերեր	eaten
Fut. Part.	ուտելու, ուտելիք	about to eat
Passive	ուտուիլ for the Tenses of the Present Stem: to have been eaten; կերուիլ for the Tenses of the Aorist Stem: կերուեց- - to have been eaten.

§395 Infinitive: պրծիլ - to escape, to get rid of, to finish; Aorist Stem: պրծ-

Aorist	պրծայ, պրծար, պրծաւ, etc.	I escaped, etc.
Imperative	պրծի՛ր (պրծէ՛), պրծէ՛ք (պրծեցէ՛ք)	escape!
Perf. Part.	պրծած, պրծեր	escaped
Fut. Part.	պրծելու	about to escape

§396 Infinitive: սկսիլ - to begin, to start; Stem: սկս-

Present	կը սկսեմ, կը սկսես, etc.	I begin, etc.
Imperfect	կը սկսէի, կը սկսէիր, etc.	I was starting, etc.
Aorist	սկսայ, սկսար, սկսաւ, etc.	I began, etc.
Imperative	սկսի՛ր (սկսէ՛), սկսէ՛ք (սկսեցէ՛ք)	start!
Pres. Part.	սկսող	beginning
Perf. Part.	սկսած, սկսեր	begun
Fut. Part	սկսելու	about to begin

§397 Infinitive: տալ - to give; Aorist Stem: տու-

The Particle for the Present and Imperfect Indicative is կու ( §220 ).

Present	կու տամ, կու տաս, կու տայ, etc.	I give, etc.
Imperfect	կու տայի, կու տայի, կու տար, etc.	I was giving, etc.
Aorist	տուի, տուիր, տուաւ, տուինք, etc.	I gave, etc.
Imperative	տո՛ւր, տուէ՛ք	give!
Prohibitive	մի՛ տար, մի՛ տաք	give not!
Pres. Part.	տուող	giving
Perf. Part.	տուած, տուեր	given
Fut. Part.	տալու	about to give
Passive	տրուիլ	to be given

§398 Infinitive: տանիլ - to carry (away, off); Aorist Stem: տար-

Aorist	տարի, տարիր, տարաւ, տարինք, etc.	I carried, etc.
Imperative	տա՛ր, տարէ՛ք	carry!
Prohibitive	մի՛ տանիր, մի՛ տանիք	carry not!
Pres. Part.	տանող (or տարող)	carrying off
Perf. Part.	տարած, տարեր	carried off
Passive	տարուիլ	to be carried off

§399 Infinitive: փրթիլ - to be broken off; Aorist Stem: փրթ-

Aorist	փրթայ, փրթար, փրթաւ, etc.	I was broken off, etc.
Imperative	փրթի՛ր, փրթէ՛; փրթէ՛ք, փրթեցէ՛ք	be broken off!
Prohibitive	մի՛ փրթիր, մի՛ փրթիք	be not broken off!
Perf. Part.	փրթած, փրթեր	broken off

Particles - Մասնիկ

§400 Adverbs - Մակբայ

§400 Adverbs, Prepositions, Conjugations and Interjections are called Particles - մասնիկ.

§401-404 Derivation of Adverbs

§401 Adverbs are regularly formed: from almost every Adjective without any change placed in front of the Verb, Adverb or Adjective they ate to modify.

գեղեցիկ կ’երգէ այս գեղեցիկ օրիորդը - this beautiful girl sings beautifully

այս քաջ մարդը քաջ կը կռուի - this brave man fights bravely

ամո՜ւր բռնեցէ՛ք - hold fast

բարձր խօսէ ՛ - speak loudly

հանդարտ վիճե՛նք - let us discuss quietly

շատ ջանացի - I wearied much

շատ ընդարձակ սրահ մը - a very large hall

քիչ խօսէ՛, շատ գործէ՛ - speak little, work much

շարունակ (անդարդար) կը գրէ - he writes constantly

երկար կ’աշխատիք, կարճ կը քնանաք - you work long, you sleep little

§402 From Adjectives followed by the Indefinite Article մը :

շուտ մը եկաւ - he came at once

կամացուկ մը մարեցի - I put off the light gently

աղէկ մը զովացայ - I refreshed myself very well

§403 By adding the Suffixes -օրէն , -բար , -պէս , ‑ագին , ‑ակի to Adjectives:

արագօրէն	quickly	մտարմաբար	intimately
պարզօրէն	simply	համեստաբար	modestly
պարզապէս	simply	յայտնապէս	openly, evidently
դառնօրէն	bitterly	սրտագին	heartily
դառնապէս	bitterly	կարօտագին	longingly
դառնագին	bitterly	յաճախակի	often
քաջաբար	bravely	փոփոխակի	alternatively

§404 From inflected Nouns (Case-forms) of which the Case is not always obvious and in some is doubtful. The Case-forms are either Classic or Modern.

յաջողութեամբ - happily, with jubilation (from յաջողութիւն - success, good luck)

մեծաւ մասամբ - mostly, for the most part

ի սկիզբանէ - from the beginning

§405-406 Adverbs with obvious Case-forms

§405

վեր ելան - they went upstairs

վերը մնացին - they remained above

վերէն ինկաւ - he fell from above

վար ձգեցին - they threw down

վարը կ’աշխատէր - he worked below

վարէն կը կանչեն - they call from below

ներս մտան - they came in

ներսն են - they are inside

ներսէն զգացի - I felt it in myself

դուրս գնա՛ - go outside!

դուրսը կը սպասէ - he is waiting outside

դ(ու)րսէն պաշարեցին - they besieged from outside

առջեւ անցի՛ր - go at the ahead

առջեւէն կը քալեն - they walk at the head

ետեւ նայեցաւ - he looked back

ետեւ գնա՛ - go back!

ետեւէս մի՛ գար - do not come after me

դիմաց անցան - they came across

դիմացը մնացին - they remained across

դիմացէն կու գայ - he comes from across

§406

այսօր կը վերջանայ գործը - the work will be done today

վաղը պիտի յանձնեն - they will deliver tomorrow

երէկ չհասանք - we did not arrive yesterday

հերու դեռ կ’ապրէր - he was still alive last year

առտու մարդ չկար - nobody was there this morning

(յ)առաջ լսէ՛, ետքը խօսէ՛ - listen first, then speak

(յ)առաջուընէ գուշակեց - he guessed from the first

վերջէն (ետքէն) կը տեսնուինք - we’ll see each other later

շուտով եկո՛ւր - come quickly!

բարով երթաս - fare well

§407-408 Adverbs in Classic Case-forms

§407 Instrumental:

արդարեւ ապերախտ էր - truly, he was ungrateful

արդեւք (արդեօք) կ’ապրի՞ - is he alive, indeed ?

բարեւ - good-day

դժուարաւ, հազիւ կը լսէ - he hardly hears

դիւրաւ կը ցրուի - he is easily disturbed

իրաւ, իրաւամբ (իրօք) կարող է - he is really able

հարկաւ դժգոհ է - naturally (of course) he is dissatisfied

սիրով կ’ընդունիմ - I gladly agree (with love)

փութով հասէ՛ք - hurry on !

§408 Ablative:

յականէ, յանուանէ գովեցին զՁեզ - they praised you by name

ի յաւրտենից սահմանուած է - it has been determined eternally

ի հարկէ կու գայ - necessarily he will come

ի սկիզբանէ - in the beginning

ի սրտէ կ’ողոչէր - he begged with all his heart

§409 Adverbs in ‑անց , ‑ոնց , ‑ուց , -օք

§409

առտուանց իմացո՛ւր - let me know early in the morning

գիշերանց հեռացաւ - he went away at night-time

շատոնց գիտէինք - we knew it a long time ago

առաջուց (յառաջուց) ըսի - I said it from the first

(ի) հնուց ի վեր սովոր ենք - we are used (to it) from old times

պզտիկուց վարժ(ու)ած ենք - we are accustomed from youth

ատենօք - once upon a time ^[56]

§410-411 Adverbs formed by the Pronominal Articles -ս , -դ ( -տ ), -ն and Suffixes

§410

այսպէս (սապէս) պատմեցի - I told itin this way

այդպէս մի՛ գրեր - don’t write in that (your) way

այնպէս պատուիրեց - he ordered it in that (his) way

ասանկ (սանկ) անուշ -so sweet

ատանկ խառնակ - so confused

անանկ ազնիւ - so fine

այսպէսով , այդպէսով , այնպէսով ամէն բան կարգի կը մտնէ - in this (that) way everything is settled

սոյնպէս շարունակէ՛ - keep on this way

դոյնպէս - in that (your) way

նոյնպէս պատասխանեց - he answered in that (his, the same) way

Note: այսպիսի , այդպիսի , այնպիսի , սոյնպիսի , նոյնպիսի - such, like, are Adjectives

§411

ասկէ մի՛ հեռանար - do not go away from here

ատկէ փախան - they fled from there (where you stay)

անկէ ճամբայ ելան - they started the journey from that place (where a third person is)

ասդին նայէ՛ - look hither !

ասդիէն եկէ՛ք - come here by

անդին գնա՛ - go thither

անդիէն դարձի՛ր - turn from the other side

հոս են - they are here

հոս եկաւ - he came hither

հեսկէ անցան - they passed by here

հոտ ղրկեցի - I sent it thither (to you)

հոտ ո՞վ կայ - who is there (with you) ?

հոտկէ լսեցի - I heard it from there (you)

հոն հասայ - I arrived there (a “third” place)

հոն կը բնակէր - he dwelled there

հոնկէ դարձայ - I returned from there

Classification of Adverbs

The Adverbs are classified as follows:

§412 Adverbs of Place - Տեղական Մակբայ

§412

ուր - where

ուսկէ , ուսկից , ուստի , ուրկէ , ուրկից - where from

ահաւասիկ - here it is

ահաւադիկ - there it is

ահաւանիկ - there it is

ամենուստեք - from every quarter

ամենուրեք - anywhere, whither you will

այլուստեք - from another place

այլուր - elsewhere, in some other place, to some other place

այս տեղ - here, hither (near the speaker)

այդ տեղ - there, thither (near the speaker)

այն տեղ - there, thither (near a third person)

հեռու - far

հեռուստ - from afar

մեռձուստ , մօտուստ - from near

մօտ եկո՛ւր - come near

ոչ ուստեք - from nowhere

ոչ ուրեք - nowhere

տեղ մը - somewhere

տեղ-տեղ - somewhere, in some places

տեղէ մը - from somewhere

§413 Adverbs of Time - Ժամանակական Մակբայ

§413

ե՞րբ ծնած է - when (interrog.) has he been born?

երբ (որ) չէիր սպասեր - when (relative) you did not expect

այժմ , արդ , հիմա կը հասկնանք - now we understand

այժմէն որոշէ՛ օրը - from now fix the day!

դեռ չէ աւարտած - he has not yet finished

տակաւին կը պնդե՞ս - still you do insist!

արդէն ուշ է - it is already late

նախ ըսեմ… - firstly let me say…

նախ եւ առաջ - first of all

այս է կացութիւնը ներկայիս - at the present time this is the situation

տարբեր էր անցեալին - in the past it was different

յոյս կայ ապագային - in the future there is hope

ապա գոչեց - then he spoke aloud

յետոյ կը հոգանք - here after we take care of it

վաղ կամ անգան - sooner or later

երբեմն - now and then, sometimes

երբեմն-երբեմն , ժամանակ առ ժամանակ - from time to time

երբեք լսա՞ծ էք - have you ever heard?

երբեք համաձայնա՞ծ եմ - have I ever agreed?

երբեք - never!

երբեք չեմ համաձայնած - I have never agreed

ոչ երբեք - never, not ever

կանուխ պառկէ՛ - go early to bed

արագ , շուտ , շուտով կը շարժի, կը մոռնայ, կը յուզուի - he moves fast , forgets easily , is quickly emotioned

հանապազ , միշտ , ցանկ կը տրտնջէ - he is always complaining

յաճախ , ստէպ կ’այցելէ մեզի, կը ճամբորդէ - he often comes to see us, travels

մինչ , մինչդեռ դուն մանուկ էիր, մենք կ’աշխատէինք - while you were a baby, while we were working

շատոնց , վաղուց մոռցած եմ - I have forgotten it long ago

այսուհետեւ ձերն է խօսքը - hence (from now on) you have the word (to speak)

այնուհետեւ լռեց - thence (from then on) he kept silent

դարձեալ , վերստին կը կռուին, կ’առաջարկեմ - they are fighting again , propose once more

ժամէ ժամ կը տկարանայ - from hour to hour he becomes weaker

օրէ օր կ’աճի - from day to day he grows

շաբթէ շաբաթ կը ձգձգէ - from week to week he defers it

ամսէ ամիս կը փոխուի - from month to month he is changed

տարիէ տարի կը մաշի - from year to year he is worn off

դարէ դար կը բարձրանան - from century to century they go higher

§414 Adverbs of Manner - Որակական Մակբայ

§414

բռնի տարին - they took (him) with force

ի՞նչպէս ^[57] իմացաւ - how did he find out?

ի՞նտոր չսոսկացիր - how were you not afraid?

հազիւ, ի հազ կը կարդայ - he barely reads

սաստիկ բարկացաւ - he was very angry

անգլերէն կարդալ - to read English

հայերէն խօսիլ - to speak Armenian

Note: The suffix -երէն is added to the names of nations in order to denote their language. It forms the respective Adjectives and Adverbs: հայերէն լեզուն - the Armenian language. With the Definite Article -ը the Adjective becomes a Noun; hence լեզու must be suppressed: հայերէն լեզու or հայերէնը .

ակամայ եկայ - I came involuntarily

կամաւ անձնատուր եղանք - we surrendered voluntarily

կամայ ակամայ ընդունելու էք - you must admit willingly or unwillingly ^[58]

կամաց կը քալէ - he walks slowly

կամաց կամաց պիտի վճարեմ - I shall pay little by little

չշարժեցաւ անգամ - he didn’t even move

անշուշտ կը վերադառնան - they certainly will return

բոլորովին մառցայ - I forgot entirely

գրեթէ մարեցան - they almost fainted

հերիք խօսիս - enough of your speaking

ձրի առիք ձրի տուէ՛ք - you took it gratis , give it gratis

§415 Adverbs of Cause - Պատճառական Մակբայ

§415

ինչո՞ւ կը տրտնիք - why do you become sad?

զի, վասն զի, որովհետեւ յոյս չունինք ազատելու - because we have no hope of being freed

ապա ուրեմն, հետեւաբար, ուստի, ուրեմն սոկացէ՛ք - therefore/consequently bear with the constance

§416 Interrogative Adverbs - Հարցական Մակբայ

§416

արդեօք գիտէի՞ն, գիտէի՞ն արդեօք - did they perhaps know?

մի՛ թէ չէի խոստացա՞ծ - had I not promised?

§417 Affirmative Adverbs - Հաստատական Մակբայ

§417

այո՛ - yes

անշուստ, անտարակոյս - no doubt about that!

անպայման, անպաճառ - necessarily

հարկա՛ւ, ի հարկէ - of course

յիրաւր, իրօք, արդարեւ, հաւաստեաւ - really, truly, certainly

§418 Negative Adverbs - Ժխտական Մակբայ

§418

ո՛չ, չէ՛ - no (in simple denial)

ո՛չ երբեք, ամենեւին ոչ, ո՛չ բնաւ - not at all (in contradiction)

մի՛, չ- - not (in prohibition)

ոչ իսկ - not even

ոչ․․․ ոչ․․․ - neither… nor…

ոչ միայն․․․ այն նաեւ (եւ) - not only… but also…

քա՛ւ լիցի - far be it!

§419 Dubitative Adverbs - Թէական Մակբայ

§419

արդեօք չտեսա՞ւ զմեզ - did he oversee us perhaps

գուցէ սխալիմ - perhaps I am wrong

թերեւս գայ - perhaps he comes

§420 Comparison of Adverbs

§420 The degrees of Adverbs are formed in the same manner as those of Adjectives.

For the Comparative is used the Adverb աւելի․․․ քան .

For the Superlative is used the Adverb ամէնէն, աւելի .

Other Particles and ways of expressing the degrees see §100-105 .

Note the following forms:

Positive	Comparative	Superlative
շատ	աւելի (առաւել)	շատ (աւելի)
much	more	most
քիչ	նուազ	ամէնէն քիչ, նուազագոյն
few, some	less	least

§421 Adpositions - Նախադրութիւն

§421 Adpositions are words expressing the relation of one member in a sentence to another.

Many Adpositions are taken from Case-forms or Adverbs.

Prepositions are associated with particular Cases - for the most part, the Genitive or Dative - which must be learned for each Preposition. Particles are called Postpositions when put after the Noun, and Prepositions when before.

§422-427 The Classic Prepositions

§422 In Classic Armenian, the following Prepositions played an important role: առ , ի , յ- , զ- , ց- , ընդ , ըստ .

They were used with different Cases and have different meanings according to the Case.

In Modern Armenian, they are as a rule suppressed. The Preposition զ- may still be used to denote the Accusative (see §93).

The others are used only in idiomatic expressions:

§423 առ - at, near, with, to:

առ Աստուած փոխուեցաւ - he went to God

առ առաւելն - at the most

Պօղոսի Առաքելոյն թուղթ առ Գաղատացիս - the letter of the Apostle Paul to the Galatians

առ այդ (այս, այն) կը պատասխանեմ… - to that I answer…

§424 ընդ - to, at, by, with, through:

ընդ ամէնը - all in all

ընդ մէջ - in the midst

ընդ որ - by what road ( ընդոր, ինդոր - how)

ընդ հակառակն (հակառակը) - on the contrary

§425 ըստ - according to:

ըստ իմ - according to my, in my opinion

Աւետարան ըստ Մատթէոսի - the Gospel according to Matthew

ըստ բախտի - at a venture

ըստ ինքեան - in itself, essentially

օր ըստ օրէ - every day

ամ ըստ ամէ - every year

ըստ ամէնայնի - totally

ըստ այսմ (այդմ, այնմ) - accordingly

ըստ իմիք - relatively, partially

ըստ որում - as, therefore

§426 ի (weakened to յ- when followed by a vowel) - to, of, by, for, in, at, upon, during, with:

ի ձեռն - through (the hand of)

ի պատկեր Աստուծոյ - in the image of God

ի Հռոմ - in Rome, to Rome

ի փրկութիւն մարդկան - for the Salvation of men

յամենայն սրտէ - from all heart

The Preposition ի is associated with բաց , վեր , վար , բուն , գլուխ , դէպ preceding:

բաց ի քեզմէ - except you

մանկութենէ ի վեր - since childhood

շաբաթէ մ’ի վեր - since one week

լեռն ի վեր - up the mountain

լեռն ի վար - down the mountain

երեսն ի վեր - to his face

ականջն ի վար - into my ear

օրն ի բուն - all day

գիշերն ի բուն - all night

ձմեռն ի բուն - all winter

§427 ց- - to, as far as, until:

ցայսօր - until today

ցայդ վայր (ցայս, ցայն) - till here, there

ցայժմ - until now

ցկեանսմ, ցմահ - until death

ցտեսութիւն - until we meet (see each other) again, goodbye

մինչեւ ցե՞րբ - until when?

§428 Prepositions in Modern Armenian

§428 In the modern language few Particles are placed before the Noun. The Prepositions:

առանց - without, is used with the dative;
մինչեւ - until, is used with a Dative Pronoun, but an Accusative Noun;
դէպի - towards, is used with a Dative Pronoun but an Accusative Noun;
բացի - except, is used with the Ablative;
իբր, իբրեւ - as, like, is used with any case according to the meaning.

առանց ինծի չէք յաջողիր - you won’t succeed without me

առանց ընկերի մնաց - he remained without company

մինչեւ մեզի հասաւ լուրը - the news came to us

մինչեւ քաղաք գացինք - we went until the town

դէպի մեզի կու գայիք, մինչ մենք դէպի գիւղ կը քալէինք - you were coming to us while we were walking towards the village

բացի այրերէն կային նաեւ կիներ - besides the men there were also women

իբրեւ մատնիչ - like a traitor

քեզմէ կը զգուշանամ իբրեւ մատնիչէ - I avoided you as a traitor

§429 Modern Postpositions

§429 The majority of Particles are placed after the Noun.

Such are:

		Associated with:
ի վար	down	Accusative
ի վեր	up	Accusative
դէմ	against	Dative
համար	for	Dative
հետ	with	Dative
մօտ	near	Dative
պէս	like	Dative
զատ	besides	Ablative
ի վեր	since	Ablative

մեզի դէմ են - they are against us

քեզի համար զոհուեցայ - I sacrificed myself for you

թշնամիներուն հետ բարեկամացանք - we became friends with the enemy

ձուկերու պէս կը լողան - they swim like fish

զինուորներէն զատ մարդ չկար - there was nobody except the soldiers

Note: հետ and մօտ may be used with the Genitive also (see §431): մեր մօտ - near us; ձեր հետ - with you

§430 Particles with Optional Position

§430 The following Particles can be placed either before or after the Noun:

հակառակ - against, with the Dative
համամատ - according to, with the Dative
համաձայն - according to, with the Dative
հանդերձ - with, together, with the Instrumental
հանդէպ - opposite, with the Dative
փոխանակ - instead of, with the Dative
փոխարէն - instead of, with the Dative

հակառակ բաղձանքիս or բաղձանքիս հակառակ - against my wish

համեմատ / համաձայն հրամանիս or հրամանիս համեմատ / համաձայն - according to my order

այսու հանդերձ or հանդերձ այսու - with all that (notwithstanding)

Note: the Classic Particle հանդերձ is hardly used in Modern Armenian except in some idiomatic expressions. There is another word հանդերձ which means dress , clothes , vestments : հանդերձ հարսանեաց - wedding dress (Classic Gen. Plural of հարսանիք )

հանդէպ մեր տան or մեր տան հանդէպ - opposite our house

փոխանակ (փոխարէն) տեղի տուին թոյն - they gave poison instead of medicine

§431 Postpositions with Articles

§431 The following Postpositions are used with the Genitive; they may take an Article (Definite or Pronominal) and be used as Nouns:

առջեւ : վկաներուն առջեւ - before the witness

առաջ : տան առջեւը , առաջը - before the house

(իմ) առջեւս , (քու) առջեւդ , (իմ) առաջս , (քու) առաջդ - before me, before thee

ետեւ : ծառերուն ետեւ , ետեւը - behind the trees

(իմ) ետեւս , (քու) ետեւդ - behind me, behind thee

վերեւ : (իմ) գլխուս վերեւ, վերեւը - above my head

ներքեւ : պատին ներքեւ, ներքեւը - below the wall

բռնութեան ներքեւ - under tyranny

վրայ : դաշտի վրայ - on the field; (իմ) վրաս - upon me

տակ : սեղանին տակ - under the table

մէջ : քաղաքին մէջ - in the worn; մեր մէջը - among us

(իմ) մէջս - in me; (քու) մէջդ - in thee

քով : մօրս քով - near my mother, with my mother

իմ քովս - near me; մեր քովը - near us

դէմ : արեւու դէմ - facing the sun

առտուան դէմ - toward morning

(իմ) դէմս - opposite to me

Note: the Preposition դէմ is used with the Dative, and means against (see §429 ); but the Noun դէմ is used with the Genitive and means facing , opposite .

դիմաց : դատաւորին դինաց - in the presence of the judge

ճամբուն դիմացը - on the opposite of the road

(իմ) դիմացս , (քու) դիմացդ - facing me, facing thee

տեղ ։ եղբօրը տեղ, տեղը - in place (instead) of the brother

(իմ) տեղս , (քու) տեղդ - in my place, in thine place

փախչելու տեղ կռուի՛նք - let us fight instead of fleeing

շուրջ : սեղանին շուրջ - around the table

(իմ) շուրջս , (քու) շուրջդ - around me, around thee

§432 Declension of Prepositions

§432 All the Postpositions in §431 are inflected according to the First Declension (see §71.4 , 72.4), with or without the Definite or Pronominal Articles:

քաղաքին առջեւը - the front of the town

տան առջեւի ծառը - the tree in front of the house

բանակի առջեւէն փախաւ - he fled before the army

պարտէզին առջեւով քալէ՛ - walk on the front side of the garden

§433 Classic Case-forms as Postpositions

§433 The following Classic Case-forms are used as Postpositions with the Genitive:

լրտեսներու ձեռօք (ձեռամբ) - through (the hands of) spies ( ձեռն - hand)

հանդէսներու առթիւ - on the occasion of feasts ( առիթ - occasion)

բարեկամներու միջեւ - between friends ( մէջ - in)

դրամի մասին - concerning money ( մաս - part)

նկարագրի նկատմամբ - concerning character ( նկատումն - regard)

Աստուծոյ շնորհիւ - thanks to God ( շնորհ - grace)

Note: նկատմամբ and շնորհիւ may also precede the Noun:

նկատմամբ ժողովուրդին - concerning the people

շնորհիւ ձեր ջանքերուն - thanks to your efforts

ողողումներու պատճառաւ (modern: պատճառով ) - because of the inundations ( պատճառ - cause)

թարգմանի միջոցաւ (modern: միջոցով ) - through (the medium of) an interpreter ( միջոց - middle)

§434-435 Adverbs used as Postpositions

§434 The following Adverbs are used as Postpositions with the Ablative:

դռնէն ներս - inside the door

տնէն դուրս - outside the house

լեռնէն վար - down the mountain

ժայռէն վեր - up the rock

գետէն ասդին - the side of the river

փողոցէն անդին - the other side of the street

դասէն առաջ (յառաջ) - before (time) the lesson

ձեզմէ առաջ - before (order) you

մեզմէ ետեւ, յետոյ, ետքը - after us (place, order, time)

ձեզմէ վերջ - after you (order, time place)

հայրենիքէն հեռու (Classic: հեռի ) - far from the fatherland

մօռմէն գաղտնի - without mother’s knowledge, in secret from the mother

§435 The Postpositions առաջ, ետեւ, ներս, վար, վեր, վերջ are used with the Genitive if they are inflected as Nouns. They follow the First Declension and take the Definite Article (see §72.4 , 432 ).

դռնէն ներս - inside the door

but դրան ներսէն - from inside the door

ժայռէն վեր - up the rock

but ժայռին վարեւը - the heights of the rock

§436-437 Inflected Particles

§436 Postpositions which can be inflected ( §71.4 , 72.4 , 432 , 435 ) can also have a second inflection taking their Genitive Singular as a base and adding the Definite Article in double ( -նը ). They acquire thus a possessive meaning.

	Gen.	Double Def. Nom.
առաջ	առաջի	առաջինը	what is before, first
վերջ	վերջի	վերջինը	what is last, behind
ներս	ներսի	ներսինը	what is inside
դուրս	դրսի	դրսինը	what is outside
ետեւ	ետեւի	ետեւինը	what is behind
վրայ	վրայի	վրայինը	what is upon
վեր	վերի	վերինը	what is above
քով	քովի	քովինը	what is near, with
տակ	տակի	տակինը	what is under

§437 The Declension is according to the First:

N./A.	ծառին վրայինը	that which is on the tree, etc.	ծառին վրայինները
G./D.	ծառին վրայինին		ծառին վրայիններուն
Abl.	ծառին վրայինէն		ծառին վրայիններէն
Inst.	ծառին վրայինով		ծառին վրայիններով

§438 Conjunctions - Շաղկապ

§438 Conjunctions connect words, phrases or sentences. They are of two classes: Coördinate - connecting independent sentences or similar constructions - and Subordinate - connecting dependent clauses.

§439-442 Coördinate Conjunctions

§439 Copulative or Disjunctive Conjunctions imply a connection or separation of thought as well of words.

եւ - and; ու - and; ալ , այլեւ , եւս , այլեւս , նաեւ - also;

միանգամայն , թէ՛․․․ թէ՛․․․ , ա՛լ․․․ ա՛լ․․․ - both… and, as well as;

մանաւանդ , մանաւանդ որ - (stressing) namely;

կամ , թէ , կամ թէ - or;

կա՛մ․․․ կա՛մ․․․ - either… or;

ո՛չ․․․ ո՛չ․․․ - neither… nor;

ոչ միայն․․․ այլ ել (նաեւ) - not only… but also;

… թէ… - whether… or

§440 Adversative Conjunctions imply a contrast:

բայց - but (referring to the same subject);

իսկ - but (referring to another subject), (contrastive) and;

այլ , հապա , սակայն - but;

եւ սակայն , սակայն (բայց) եւ այնպէս , բայց սակայն - but yet, nevertheless

§441 Causal Conjugations introduce a cause or reason:

զի , վասն զի , քանզի - for;

որովհետեւ - because

§442 Illative Conjunctions denote an inference:

ուստի , ուստի եւ , հետեւաբար , ըստ հետեւորդի , արդ , ապա , ուրեմն - therefore, accordingly

§443-448 Subordinate Conjunctions

§443 Conditional Conjunctions denote a condition or hypothesis:

թէ , եթէ - if;

եթէ ոչ , թէ ոչ , ապա թէ ոչ - if not, else;

իսկ եթէ - but if;

բայց միայն , միայն - if only, provided

§444 Comparative Conjugations imply comparison as well as condition:

իբր թէ , իբրեւ թէ , իբր այն թէ , որպէս թէ - as if;

ինչպէս որ - just as;

… քան… - than

§445 Concessive Conjunctions denote a concession or admission:

թէեւ , թէպէտ (եւ) - although;

անգամ եթէ - even if

§446 Temporal Conjunctions express time:

երբ - when; որ , երբ որ - when;

մինչեւ - until;

մինչդեռ - while;

նախ քան - before;

ետք (յետ, յետոյ) - after;

իսկոյն որ , անմիջապէս որ - as soon as

§447 Consecutive and Final Conjunctions express results and purpose:

որ - in order that;

այնպէս որ - so that;

որ չ- - lest (that … not)

§448 Causal Conjunctions express cause:

քանի որ - since;

ըստ որում - since indeed

§449-450 Conjunctions in Examples

§449

եւ ։ ես եւ եղբայրս - my brother and I

ու ։ հայրն ու մայրը - the father and the mother

մաեւ ։ աշխատիլ, նաեւ վայլել - to work, also to enjoy

այլ եւ : ոչ միայն ես, այլ եւ (այլ նաեւ) ընկերներս - not only I, but my friends also

միանգամայն ։ — հոգալու էի - I had to take care of that too

ալ (always Postpositive): դուք ալ պասկեցաք - you failed also;

ձայնն ալ մարեցաւ - the voice also ceased

կամ , կամ թէ ։ աչքը կամ ականջ - the eye or ear,

չկրցաւ կամ թէ չուզեց - he couldn’t or he didn’t want to

ալ․․․ ալ ։ տեսայ ալ խօսեցայ ալ - he both laughed and wept

թէ՛․․․ թէ՛ ։ թէ՛ խնդաց թէ՛ լացաւ - he both laughed and wept

թէ ։ հասա՞ւ թէ ոչ (չհասաւ) - did he arrive or not?

թէ (introducing quotation): վճռեց թէ անարժան է - he decided that he was unworthy

որ (introducing a question): հրամայեց որ սպաննեն - he ordered to kill him

որ (i.e. երբ ): տեսայ որ ուշացաք, խռովեցայ - when I saw you were late, I was worried

դուրս որ ելլես - when you go out

բայց : կը ծռի, բայց չի կատրիր - it bends, but it does not break

իսկ : հայերէնը եւրոպական լեզու է, իսկ պարսկերէնը՝ ասիական - the Armenian language is a European one, but Persian is an Asiatic language.

եւ սակայն , բայց սակայն , սակայն եւ այնպէս , բայց եւ այնպէս ։ — չեմ ուրանար - and yet I do not deny

թէեւ , թէպէտ , թէպէտ եւ ։ — գիտէ գաղտնիքը, չի մատներ - although he knows the secret, he does not betray it

ոչ թէ , չէ թէ ։ — գողցաւ, այլ կողոպտեց - he did not steal, but rob

ոչ միայն , ոչ թէ միայն ։ — անօգուտ, այլ եւ (նաեւ) վտանգաւոր - not only useless, but also dangerous

այլ , հապա ։ դուք չէք յանցաւոր, այլ (հապա) պարագաները - you are not responsible (guilty), but (rather) the circumstances are

քան , քան թէ ։ աւելի լաւ է մեռնիլ քան (թէ) հայրենիքը ստրուկ տեսնել - it is better to die than to see the fatherland enslaved

մանաւանդ ։ մի՛ ըլլար թշնամի մարդու, մանաւանդ բարեկամի - be not an enemy of men, especially not of friends

մանաւանդ որ ։ ներեցի, մանաւանդ որ յանցանք ալ ունէի - I did forgive, all the more I was guilty too

մանաւանդ թէ ։ չընդունեցայ, մանաւանդ թէ մերժեցի - I did not admit, nay, I refused

իսկ (to introduce a new sentence, pleonastic): — ես ի՞նչ եմ - what am I?

եւ ոչ , եւ ոչ իսկ ։ — երեսը նայեցայ - I didn’t even look at him

անգամ չ- : երեսը անգամ չնայեցայ - I didn’t even look at him

անգամ , իսկ (postposit.): ես անգամ (իսկ) զարմացայ - I was amazed myself

նոյն իսկ (preposit.): — ուսուցիչը չէր գիտեր - not even the teacher knew it

արդ , եւ արդ , իսկ արդ ։ — ճանչցէ՛ք ձեր բարեկամները - therefore know your friends

ուստի , ուստի եւ ։ եկայ, ուստի (եւ) յանձնէ բանելին - I came, so give the key

ուրեմն , ապա ուրեմն ։ — ո՞վ (or ո՞վ ուրեմն ) կը սկսի - so, who does begin?

յաղթուեցան, (ապա) ուրեմն հպատակեցան - they were defeated, thus (or: and then) they were made subjects

որ , որպէս զի ։ կ’ըսեմ որ (որպէս զի) համոզեմ զձեզ - I tell in order to convince you

վասն զի , զի , քանզի , ինչու որ ։ կը յաջողի, զի (վասն զի, քանզի, ինչու որ) կ’ուզէ - he succeeds because he has the will

որուհետեւ ։ կը ննջէ , որուհետեւ յոգնած է - he sleeps because he is tired

ապա թէ , իսկ թէ ։ — կարելի թէ, ձգեցէ՛ք - if however it is impossible, let it go

թող թէ ։ եւ ոչ իսկ բերան բացաւ, թող թէ չաղփաղփէր - he didn’t even open his mouth, far from chattering (much less did he chatter)

իբր թէ , իբրեւ թէ , որպէս թէ , կարծես թէ ։ — չէր տեսներ - as if he did not see

գրեթէ ։ գրեթէ լեցուն էր - it was almost full

այսինքն ։ որթի, այսինքն կանգուն կեցէ՛ք - orti, it means: Stand!

§450 Conjunctions like Prepositions are closely related to Adverbs and are either petrified cases of Nouns, Pronouns and Adjectives, or obscured phrases (Verbs). Such are: թող թէ , գրեթէ , որուհետեւ , ըստ այժմ , այսու ամենայնիւ , ըստ հետեւորդի , ըստ որում , այսինքն , անգամ . This is the reason why Adverbs can be used as Conjunctions, and vice versa.

§451-452 Interjections - Միջարկութիւն

§451 Interjections are natural expressions of feeling; some of them are derived from inflected parts of speech.

The following comprises most of the Interjections in common use.

Joy: ա՜ - ah!; ո՜հ - hey!; օ՜խ - huzza!
Pain: ա՜խ , վա՜խ , վա՜յ , օֆ , օ , օհ - woe!

Sorrow: ավա՜ղ , եղո՜ւկ , ափսո՜ս - alas!

Wish, desire: երանի՜ , երնէ՜կ , ո՜ւր էր թէ , իցի՜ւ թէ - would that … !, oh!, might it be!
Surprise, astonishment: բա՜բէ , զարմանա՜նք - hah!; վա՜շ - why!
Exhortation: հա՛պա , օ՜ն - come!; կեցցե՛ս , ապրի՛ս , կեցցէ՜ , ապրի՜ - bravo!

Call: ո՛վ , ա՛յ , հէ՛ , ծօ՛ (to a man), քա՛ (to a woman) - hey!

Contempt: ո՛հ , գա՛րշ , ամօ՛թ - shame!; թո՛ւ , փո՛ւ - fie!, pooh!
Threat: վա՛յ , ա՛յ , հա՛յ - woe!
Silence: ս՜ս , սո՜ւս , փը՜ստ - shh!, hist! , hush !
Welcome: ողջո՜յն , բարե՜ւ - hallo!, welcome!

§452 ծօ and քա are used in popular language. There are many Exclamations taken from the Subjunctive Mood of Verbs and used in popular speech: մեղա՜յ (surprise; literally: I have sinned!); ի՜նչ ձիւն տամ գլուխս (sorrow; literally: what show should I give to my head!); արեւուդ մառմին or արեւուդ մատաղ (love, desire; literally: I’ll die for your life (sun = life), or: I’ll be sacrificed for your life!).

Part Second - Մասն Երկրորդ

Syntax - Համաձայնութիւն

Note: Syntax (i.e. arrangement) treats of the relation of words and forms to one another and teaches the correct way of expressing thoughts. The unit of expression is the Sentence, with its distinct Subject and Predicate.

§453 The Sentence - Խօսք

§453 A Sentence may contain:

A Statement: ձին կը վազէ - the horse runs
A Question: ձին կը վազէ՞ - does the horse run?
An Exclamation: ի՜նչքան արագ կը վազէ ձին - how fast the horse does run!
A Command, an Exhortation, or an Entreaty: վազէ՛ - run!; թո՛ղ վազէ - let him run!

§454-455 Subject and Predicate - Ենթակայ ու Ստորագելի

§454 Every Sentence consists of a Subject ( ենթակայ ) and a Predicate ( ստորագելի ).

§455 The Subject of a Sentence is the person or thing spoken of. The Predicate is that which is said of the Subject. In ձին կը վազէ : ձին is the Subject, կը վազէ the Predicate.

§456-457 Subject - Ենթակայ

§456 The Subject of a Sentence is usually a Noun or a Pronoun or some words or groups of words used as a Noun. The Case of the Subject is the Nominative.

§457 In Armenian the Pronoun Subject may be omitted, being implied in the termination of the Verb ( §184 ).

Նոր Տարին մօտեցաւ - the New Year approached (Noun Subject)

(մենք) հաւան ենք - we agree (Pronoun Subject)

հանգչիլ հարկաւոր է - to rest is necessary (Verb Subject)

§458 Predicate - Ստորագելի

§458 The Predicate of a Sentence may be a Verb (as կը վազէ - he runs) or it may consist of some form of եմ, ըլլալ - to be; կոչուիլ - to be called; ճանչցուիլ - to be known; դառնալ - to become; ձեւանալ - to disguise oneself; համարուիլ - to be considered; and a Noun or Adjective which describes or defines the Subject. Such a Noun or Adjective is called a Predicate Noun or a Predicate Adjective, and the Verb is called the Copula (the connective).

(ես) փերեզակ եմ - I am a peddler

Տիգրան Ա․ կը կոչուի Մեծ - Tigranes the First is called Great

Ս․ ^[59] Գրիգոր կը ճանչցուի Հայերու Առաքեալ - Holy Gregory is known as the Apostle of Armenians

Մ․ Խորենացին կը ձեւանայ հինգերորդ դարու հեղինակ - M. Khorenatsi disguises himself as an author of the fifth century A.D.

ան կը համարուի Հայերու մեծագոյն պատմագիրը - he is considered the greatest historian of Armenians

§459-466 Agreement of the Verb with its Subject

§459 A Verb is said to agree with its Subject when it is required by usage to be in the same Number and Person.

§460 A Verb agrees with its Subject in Number and Person:

(ես) տեսայ - I saw

(մենք) տեսանք - we saw

թագաւորը մեռաւ - the king died

մարդիկը ուրախացան - the men were glad

§461 The Verb of two or more Singular Subjects must be Plural:

դատաւորն ու խորհրդականը ծանր պաշտօն ունին - the judge and the counsellor have a hard task

հայրս ու մայրս զիս կը փնտռեն - my father and mother are looking after me

§462 A Collective Noun takes a Verb in the Singular, but the Plural is also used when individuals composing the Collective Noun are thought of:

ժողովուրդը ապստամբեցաւ - the people revolted

մեր ընտանիքը գիւղը կը բնակի - our family stays in the country

but:

պահապան դիրենք, բայց արթուն չկեցան - we posted a guard, but they did not stay awake

ծաղիկ գնեցի, բայց շուտով չորցան - I bought flowers, but they soon withered

§463 A Subject Plural in form, but Singular in meaning takes a Verb in Singular:

Միացեալ Նահանգները հզօր հասարակապետութիւն է - the United States is a powerful republic

§464 When the Subjects are different Persons, the Verb is usually in the First Person rather than the Second, and the Second Person rather than the Third:

ես ու դուն միասին կը քալենք - you and I walk together

ես ու եղբայրս կը գործենք - my brother and I work

դուն եւ անոր քոյրը յաջող էք - you and his sister are successful

դուն, Մուշեղն ու Վարդան որսի գացիք - you, Mushegh and Vartan went hunting

§465 A Verb having a Relative Pronoun as Subject takes the Person of the expressed or implied antecedent:

ես որ եկայ - I who came

դուք որ սպաննեցիք - you who killed

անոնք որ կռուեցան - they who fought

§466 After Numerals the Verb is in Singular or Plural according to the Noun (see §111-113 ) qualified by the Number.

Construction of Cases

§467 Use and Meaning

§467 The Cases of Nouns express their relations to other words in the Sentence.

§468 Nominative Case - Ուղղական

§468 The Nominative is the Case of the Subject of:

Transitive Verbs
Intransitive Verbs
Passive Verbs
Impersonal Verbs
Copulative Verbs

Տիգրան գրաւեց Անտիոքը - Tigran conquered Antioch
հարուստը կ’ուրախանար - the rich man rejoiced
վաճառականը հրաւիրուեցաւ - the merchant was invited
կ’անձրեւէ - it rains
հայրս նախագահ է - my father is President

§469-473 Predicate and Attribute - Ստորագելի եւ Վերադիր

§469 A Noun or an Adjective describing or defining the Subject is called a Predicate Noun or Predicate Adjective if it is connected with the Copula եմ, or a few other Passive Verbs ( ըսուիլ - to be said; կոչուիլ - to be called; կարծուիլ - to be thought; ճանչցուիլ - to be known, recognised as; դրուիլ - to be appointed; ընտրուիլ - to be elected; etc.).

§470 The Case of a Predicate Noun or Adjective is the Nominative and does not agree in Number with the Subject if it has no Attributes.

§471 An Attributive Noun or Adjective qualifies as a Noun without connecting a Copula.

ճամբանորը վտանգաւոր կը կարծուին - the roads are thought to be dangerous

Հայեր կայսր ճանչցուեցան Բիւզանտիոսի մէջ - Armenians were recognised Emperors in Byzantium.

զինուորը քաջ է - the soldier is brave (Predicate Adjective)

քաջ զինուորը - the brave soldier (Attributive Adjective)

Չմշկիկ կայսր եղաւ - Tzimiskes ^[60] was made Emperor (Predicate Noun)

Չմշկիկ կայսր - The Emperor Tzimiskes (Attributive Noun)

§472 The Predicate Noun, qualified by an Attributive Adjective or Noun agrees in number with the Subject. In English, the Predicate Noun agrees in number even when it has no Attributes.

Խոսրով եւ Արշակ երկու թագաւորներ էին - Khosrov and Arshak were two kings

Ադոնց եւ Խալաթեանց նշանաւոր գիտուններ էին - Adontz and Khalatyants were famous scholars

մեր նախահայրերը մեր ազգին դիւցազներն էին - our ancestors were heroes of our nation

մեր նախահայրերը դիւցազն էին - our ancestors were heroes

Խ․ եւ Ա․ թագաւոր էին - Kh. and A. were kings

Ա․ ու Խ․ գիտուն էին - A. and Kh. were scholars

§473 The Predicate Adjective does not agree in number with the Subject.

շատեր աղքատ կը ծնին, բայց հարուստ կը մեռնին - many are born poor, but die rich

փախանք, անօթի, ծարաւ, ու մերկ - we did flee, hungry, thirsty and naked

մեր աղաք ճակատ գացին երիտասարդ, տուն եկան ծեր․ ուրիշներ գացին առողջ, եւ ետ դարձան կաղ ու խեղ - our boys went to the front young, and came back home old; others went healthy and came back lame and crippled

§474 Apposition - Բացայայտիչ

§474 The Subject-Noun may have another Noun describing, defining, or qualifying it like an Attributive Adjective; it is called an Appositive - բացայայտիչ . An Appositive generally precedes its Noun and does not agree with it, remaining always Nominative and Singular without an Article:

Արածանի գետը - the river Murat ^[61]

Մասիս լեռնէն - from the mountain Masis

Արտաշատ քաղաքով - with the town Artashat

զինուոր Հայեր - Soldier Armenians

§475 Nominative with Adjectives

§475 Nouns indicating Measure, Weight are put in the Nominative:

վաթսուն կանգուն բարձր արձան մը - a statue sixty cubits high

չորս մարդաչափ խորունկ փոսի մը մէջ - in a pit the depth of four men

քառասուն մղոն հեռուէն - from a distance of forty miles

ինըսուն աստիճան տաքութիւնով - with ninety degrees heat

§476 Nominative as Vocative - Կոչական

§476 The Modern Armenian has lost the Vocative as the Case of Direct address ( §65.6 ). It is now always the same as the Nominative except that in the Vocative the word is stressed on the first syllable.

Nominative	որդեակ	my son
Vocative	ո՛րդեակ	my son!
Nominative	հայրիկը	the father
Vocative	հա՛յրիկ	father!
Nominative	Մարիամ	Mariam
Vocative	Մա՛րիամ	Mariam!

§477-479 Genitive Case - Սեռական

§477 The Genitive is regularly used to express the relation of one Noun to another. It is a complement of a Noun, never of a Verb. Hence it is called the Adjective Case, whereas the Dative, Ablative and Instrumental may be called Adverbial Cases.

§478 The Genitive denotes the person or thing to which an object, quality, or action belongs by origin, work or by another way.

§479 Being like an Attributive Adjective, the Genitive can be substituted by an Adjective formed with the stem of the Noun and a suffix ( ‑ային , ‑ական and others):

Genitive		Adjective
Աստուծոյ	of God	աստուածային	divine
երկնքի	of Heaven	երկնային	heavenly
տան	of (a) house	տնային	domestic
թագաւորի	of a king	թագաւորական	royal
հովիւի	of a shepherd	հովուական	pastoral

Note: Final ‑իւ becomes ‑ու- in derivations: թիւ - number; թուական - numeral.

§480-481 Place of the Word in Genitive

§480 The Genitive precedes the Noun which belongs to it and is limited by it:

ծառի տերեւ - leaf of a tree

ծառի տերեւներ - leaves of a tree

ծառի տերեւով - with a leaf of a tree

§481 The Genitive may follow the Noun in some classic expressions:

Փրկիչն աշխարհի - the Saviour of the world

Սրբութիւն Սրբոց - the Holy of Holies

Որդի Աստուծոյ - Son of God

Մայր Աստուծոյ - Mother of God

Տէր Տէրանց - Lord of Lords

Պատմութիւն Հայոց - History of Armenians

§482-485 Genitive and Definite Article

§482 If the qualifying Genitive has the Definite Article, the Noun takes it also:

հօրը խրատը - the advice of the father

թռչունին բոյը - the nest of the bird

Wrong: հօրը խրատ

§483 When the qualifying Genitive has the Definite Article, the qualified Noun cannot have the Indefinite Article մը , but must have մէկ before and the Definite Article affixed:

Wrong: տանը անկիւն մը

Right: տանը մէկ անկիւնը - a corner of the house

§484 When the qualifying Genitive has neither the Definite nor the Indefinite Article, the qualified Noun may or may not have the Definite Article, according to the meaning:

թագաւորի հրաման - order of a king

թագաւորի հրաման մը - an order of a king

§485 When the qualifying Genitive has the Indefinite Article, the qualified Noun takes either the Definite Article or no Article at all, according to the meaning:

մատնիչի մը ձեռք կայ մէջը - there is a hand of a traitor in it

մատնիչի մը ձեռքը կայ մէջը - there is the hand of a traitor in it

§486-495 Use of Genitive with Nouns

§486 Substantive Genitive expresses the relation which would be expressed by the Subject of a Verb:

Աստուծոյ սէրը - the love of God (God’s love)

թշնամիներու վախը - the fear of the enemy (the enemies are afraid)

§487 The Objective Genitive expresses the relation which would be expressed by the object of a Verb:

Աստուծոյ սէրը - the love of God (we love God)

թշնամիներու վախը - the fear of the enemy (someone fears the enemy)

§488 Genitive of Material may denote that of which a thing consists or is made ^[62] :

պղնձի կաթսայ - a boiler made of brass

երկաթի դուռ - a door made of iron

§489 Possessive Genitive denotes the person or thing to which an object, quality, feeling or action belongs:

Արայի շուները - the dogs of Ara

Մուշեղի քաջութիւնը - the courage of Mushegh

Պարոյրի (Պրոյերեսիոսի) ճարտասանութիւնը - Prohaeresius’ ^[63] eloquence

§490 Genitive of Origin is used to denote the Geographical or Genealogical source of a thing or person:

Երեւանի խաղողը - grapes of Yerevan

Աշտարակի գինին - the wine of Ashtarak

Մամիկոնեան տունը - the House of Mamikon

Note: -եան is a suffix. With that suffix are formed Armenian family names: Վահանի որդի Վաչէ or Վահանեան Վաչէ , Vache, son of Vahan.

§491 Partitive Genitive denotes the Whole to which the Part belongs:

զինուորներու մէկ մասը - a part of (the) soldiers

նարինջին հատը - a piece of the orange

հաւկիթին երկվեցեակը - a dozen of eggs

§492 Genitive of Quality is used to denote a high degree of Quality:

գործի մարդ - man of deed

խօսքի վարպետ - master of speech

§493 Genitive of Superiority and Inferiority may denote the Superlative degree of an Adjective used as a Noun:

լաւերուն լաւը - the best (literally: the good (one) of the best)

վատերուն վատը - the worst, the lowest (literally: the bad (one) of all bad ones)

§494 Genitive can denote Price or Value:

ութը տալերը ապրանք - goods for eight dollars

քանիի՞ ոռիր ու քանիի կու տաս - how much did you pay? how much do you ask?

§495 Genitive can be used to denote Measure, Degrees and Age:

երեք ժամուան ճամբայ - a journey of three hours

չորս օրուան գործ - a job of four days

հարիւր աստիճանի տաքութիւն - a temperature of a hundred degrees

երկու ամսուան մանուկ - a baby of two months

հինգ տարուան որբ - an orphan five years of age

§496 Genitive with Particles

§496 The Genitive is used with Particles (Postpositions). See §431-433.

§497-500 Dative Case - Տրական

§497 The Dative can be used with Verbs, Adjectives, and Particles.

§498 Strictly, it denotes the Indirect Object of Transitive Verbs, but in Armenian, some Transitive Verbs are constructed with the Dative.

§499 Originally, the Dative was a Locative with the primary meaning of “to” or “towards”. This meaning is still surviving ^[64] .

§500 The Object expressed by the Dative is one not as caused by an action, but as affected by it and sharing in the action or receiving it consciously or actively. Hence expressions denoting persons or things with personal attributes are more likely to be in the Dative than those denoting mere things.

§501 Dative as the Indirect Object of Transitive Verbs

§501 The Dative of the Indirect Object and the Accusative of the Direct Object are used with Transitive Verbs if their meaning allows:

քեզի գիրք մը կու տամ - I give you a book

զինուորներուն կը պատմէր իւր քաջագործութիւնները - he was telling (to) the soldiers his exploits

հայրը հինգ տալեր խոստացաւ զաւակին - the father promised five dollars to his child

ըսէ՛ ինծի պայմանդ - tell me your term(s)

հարցո՛ւր անոնց սա մէկ բանը - ask them this one things

§502 Dative with Special Verbs

§502 Many Verbs which in English take the Accusative of Direct Object, take in Armenian the Dative.

Such are the Verbs signifying: praying, favouring, helping, pleasing, trusting, believing, conquering, commanding, obeying, serving, resisting, envying, threatening, pardoning, sparing: աղաչել, օգնել, նպաստել, հաւանիլ, վստահիլ, հաւատալ, յաղթել, հրամայել, հնազանդիլ, ծառայել, հակառակիլ, նախանձիլ, սպառնալ, ներել, խնայել, etc.

Հայերը յաղթեցին Պարթեւներուն - the Armenians defeated the Parthians

եթէ Յոյները օգնէին Հայերուն, Պարսիկները չէին կրնար յաղթել - if the Greeks had helped the Armenians, the Persians could not have been victorious

աշակերտները կը սպասեն ուսուցիչներուն - the students are waiting for the teachers

(but օգնութիւն (acc.) կը սպասեմ - I wait for help)

Հռոմայացիները չկրցան տիրել Հայերուն - the Romans could not subdue the Armenians

ա՛ռ մեր գոյքը, խնայէ՛ մեր կեանքին - take our possessions, but spare our life

կը հետեւիմ քայլերուդ, բայց չեմ հնազանդիր օրէնքիդ - I follow your steps, but I do not obey your laws

արտաքուստ կը ծառայէ տէրերուն, բայց ներքուստ կը հակառակի ու կ’ընդդիմանայ անոնց - he serves his masters in the exterior, butinteriorly he resists them

քոյր քրոջ կը նախանձի, եղբայր եղբօր մահ կը սպառնայ - sister envies sister, brother threatens brother with death

կը հաւատամ խօսքերուդ, բայց ցաւերուս չեմ կրնար համբերել - I believe your words, but cannot endure my pains

§503 Dative with Intransitives

§503 Intransitive Verbs signifying motion or emotion take the Dative of Indirect Object:

կը մօտենանք դղեակին - we are approaching the castle

ես քեզի կու գամ, իսկ դուն՝ ինծի - I come to you, and you to me

անօթիներուն հաց ղրկեցէ՛ք - send bread to the hungry

խօսքս կ’ուղղեմ օտարներուն - I address the foreigners

մի՛ երթար անծանօթ մարդու - do not go to an unknown person

կը գթամ երիտասարդութեանդ - I pity your youth

ողորմէ՛ մեզի - have mercy on us

խղճա՛ տգէտներուն - pity the ignorant

§504 Ethical Dative and Dative of Reference

§504 The Dative is used to show a certain interest felt by the person indicated. It is called the Ethical Dative, Dative of Reference or of Interest. It is used with some Impersonals also ( §365 , 663 ).

ահա քեզի հարիւր ոսկի - here are a hundred gold coins for you

դուն քեզի կ’ըսես - you do it to yourself (you harm yourself)

պատիւ ու պարծանք է ինծի Ձեր տիտղոսը, բայց ամօթ է ամէնուս Ձեր փախուստը - your title is an honour to me, but your flight is a shame for all of us

§505 Dative of Purpose

§505 The Dative is used to denote the Purpose of an action. Cf. the Future Participle ( §252 ).

օգնութեան փութացին - they hurried to help

գործելու կ’երթանք - we go to work

բանակի տեղ ընտրեց - he chose a site for camp

փող զարկէ՛ք նահանջի - sound the trumpet for retreat

§506 Dative of Price, Measure, Time and Age

§506 The Verbs denoting selling, buying, and measuring have the words for Price, Measure, Time, and Age as Indirect Objects in the Dative. It is different from the use mentioned in §495 , where the Genitive is attributively related to another Noun.

տասը սենտի չեմ գներ - I won’t buy (it) for ten cents

հինգ տալերի կը ծախեմ - I’m selling it for five dollars

հարիւրին հինգ շահ - five percent interest

քանի՞ տարուան էք - how old are you ^[65] ?

քսան տարուան մեռաւ - he died twenty years old

ժամը վեցին կ’արթննամ - I’m waking up at six

եօթն ու կէսին դռները կը բացուին - the doors are opened at seven thirty

մարտին կը սկսին աշխատիլ - they began to work in March

կէս գիշերին տուն եկաւ - he came home at midnight

ժամանակին հասար - you arrived on time

Note: The words ժամը վեցին , եօթն ու կէսին are not strictly Dative. The Classic Armenian possessed a special Case, the Locative, which was formed with the Preposition ի ( յ- ) and the Dative or Accusative of the Noun. It had a temporal and local meaning. The Datives mentioned are the Classic Locatives without the Preposition ի .

§507-508 Dative with Adjective

§507 The Dative is used with Adjectives or Adverbs to denote that to which the given quality is directed, for which it exists, and towards which it tends.

պատիւի արժանի - worthy of honour

մանուկներու վնասակար - harmful for children

մարմինի օգտակար - useful for the body

փառքի ծարաւի - thirsty for glory

§508 The following Adjectives and Adverbs govern the Dative:

բարեկամ - friendly

բաւ or բաւական - enough

թշնամի - hostile, inimical

կարօտ - desirous, needy

կից - close (and the compounds with կից : արիւնակից - blood-related; հասակակից - of the same age)

հակառակ - opponent, against

հաճոյ - agreeable; անհաճոյ - disagreeable

հարկաւոր - necessary

հաւասար - equal; անհաւասար - unequal

հնար - possible; անհնար - impossible

մօտ - near

յատուկ - peculiar

յարմար - fit; անյարմար - unfit

նման - like; աննման - unlike

պատշաճ - decent; անպատշաճ - indecent

The Adjectives ending in ‑ալի , -ելի :

բաղձալի , ցանկալի - desirable

սոսկալի - horrible, ներելի - permissible

Note: Adjectives requiring the Dative take the Possessive Genitive when they are used as Nouns.

բարեկամ է մեզի - he is friendly to us

մեր բարեկամն է - he is our friend

թշնամի է ձեզի - he is hostile to you

ձեր թշնամին է - he is your enemy

§509 Dative with Particles

§509 See §429-431.

§510-512 Accusative Case - Հայցական

§510 The Accusative is the Case of the Direct Object. It denotes that which is directly affected or that which is caused or produced by the action of the Transitive Verb.

§511 In Modern Armenian the Accusative is like the Nominative in form. In exceptional instances and in Pronouns the Accusative prefix զ- of Classic Armenian is used.

Nom.: Արտաշատ կործանուեցաւ - Artashat has been destroyed

Acc.: Արտաշատ կործանեցին - they destroyed Artashat

Nom.: հօրմէն օրհնուեցու որդին - the son has been blessed by the father

Acc.: հայրը օրհնեց որդին - the father blessed the son

§512 Accusative and Nominative having the same form, the Direct Object of a Transitive Verb becomes Subject when the Transitive Verb is changed into the Passive. But the Pronouns with a special form for the Accusative must be changed from the Accusative into the Nominative and vice versa.

Nom.: ես կը վարձատրուիմ - (passive) I am rewarded

Acc.: զիս կը վարձատրեմ - (transitive) they reward me

Nom.: դուք կը գովուիք - you are praised

Acc.: զձեզ կը գովեն - they praise you

§513-516 Two Accusatives

§513 Some Transitive Verbs take a second Accusative in addition to their Direct Object. The second Accusative is the Predicate of the Direct Object.

§514 The Verbs taking a Predicate Accusative are:

ըսել - to call; անուանել - to name; ընտրել - to choose; դնել - to appoint; կարծել - to take for, to think; ենթագրել - to suppose, etc.

§515 The Predicate Accusative never takes the Definite Article. It can be a Noun as well as an Adjective.

զինքը թագաւոր դրին - they appointed him king

զքեզ նախագահ կ’ընտրենք - we elect you president

Հայերը բարեկամ կարծեցին Պարթեւները - the Armenians took the Parthians for friends

զիրենք ներկ վռնտեցինք - we put them to flight naked

§516 In changing from the Active Voice to the Passive, the Predicate Accusative becomes Predicate Nominative (see §469).

§517 Accusative with Intransitive Verbs

§517 Intransitive Verbs often take as an Object the Accusative of a Noun stem or of a Noun with a kindred meaning (Accusative of interior Object).

ապահով կեանք մը կ’ապրի - he lives a safe life

յաւիտենական քուն կը քնանայ - he sleeps the eternal life

մեր ոճիրները կու լանք ու ձեր զաւակները կ’ողբանք - we bewal our crimes and mourn your children

արիւն կը քրտնի - he sweats blood

երկար ճամբայ քալել - to walk a long way

§518 Accusative of Time, Measure, Weight

§518 Time “when, or within which, or how long?”, Measure, and Weight are expressed by the Accusative.

երեք տարի ապրեցաւ - he lived three years

շաբաթը հինգ օր կ’աշխատինք - we worked five days a week

քսանուչորս ժամ դիմացան մարդիկ - the men sustained (the fight) for twenty-four hours

տասնուհինգ ամիս սպասեցի - I waited fifteen months

երկու մղոն ճամբայ քալեցինք - we walked two miles

չորս կանգուն կտաւ գնեցի - I bought four yards of linen

վեց լիտր շաքար ճարեցինք - we contrived six lbs. of sugar

§519 Accusative of Place

§519 The Place “to which” (end of motion) and the Place “where” (rest in) are expressed by the Accusative.

տուն երթալ - to go home

քաղաք մտնել - to enter the city

ծով իյնալ - to fall into the sea

պարտէզ իջնել - to go to the garden

եկեղեցի երթալ - to go to church ^[66]

Հայաստան փոխադրել - to move to Armenia

Բոստոն բնակիլ - to stay in Boston

անապատները դեգերիլ - to wander in the desert ^[67]

Երեւան ապրիլ - to live in Yerevan

Note: The Classic Armenian used ի + Dative for the Place “where” (rest in) and ի + Accusative for the Place “to which” (Motion). This is the Locative which has been replaced by the simple Accusative in Modern Armenian. Cf. §506.

§520-521 Accusative of Specification

§520 The Accusative is used to denote the part affected. This construction is called the Accusative of Specification ^[68] .

գլուխը գլխարկ մը - a hat on the head

մէջքը գօտի - a belt around the waist

կուրծքը ծաղիկ - a flower on the breast

ձեռքը սուր - a sword in the hand

աչքը ակնոց - glasses on the eyes

գրպանը դրամ - money in the pocket

§521 To the same construction belong idiomatic expressions like:

ձեռք ձգել , ձեռք բերել - to acquire

ձի հեծնել - to mount a horse

կառք նստիլ - to ride a car

ձեռք առնել - to assume

ոտք ելլել - to stand up

գլուխ հանել - to accomplish

գլուխ ելլել - to be through

փոխ տալ - to lend

փոխ առնել - to borrow

Note: The Classic Armenian used the Locative for all the idioms in §520-521.

§522 Ablative Case - Բացառական

§522 The relation “from” is expressed by the Ablative Case; it includes Separation, Source, Material, Cause, Agent, Quality and Comparison.

§523 Ablative of Separation

§523 Verbs signifying Separation or Private are followed by the Ablative. Such are the Verbs meaning to remove , to set free , to be absent , to deprive .

արկածէն պրծայ - I escaped from the disaster, accident

բանտէն փախան - they flew from the prison

աչքերէն գրկեց ինք զինքը - he deprived himself of his eyes

մահէն ազատեցանք - we were acquitted of death, we escaped from death

դպրոցէն բացակայիլ - to be absent from school

որոմը բաժնել ցորենէն - to separate the weeds from the wheat

տնէն մեկնիլ - to leave home

հայրենիքէն հառանալ - to remove from the fatherland

պաշտօնէ հրաժարիլ - to resign from office, employment

վտանգէ զգուշանալ - to avoid danger

խաղալէ դադրիլ - to cease playing

հացէ ջուրէ կարուած - deprived of bread and water

§524 Ablative of Source, Origin and Material

§524 The Ablative is used to denote the Source from which anything is derived, or the Material of which it consists:

Source

Եփրատ եւ Արաքս Հայաստանի լեռներէն կը բղխին, կը ծագին, կը սկսին - the Euphrates and the Araxes rise, originate, start from the mountains of Armenia

խանութէն առի եւ ոչ թէ պարտէզէն - I took it from the store and not from the gardens

ձեզմէ ելած է այս խօսքը - this word has come from you

Material:

արծաթէ ժամացոյց - a silver watch

քարէ շէնք - a stone building

մետաքսէ հագուստ - a silk dress

հոզէ աման - a clay pot

Note: This Ablative is equivalent to an Adjective and may be changed to one by the suffixes -եղէն , -եայ , ‑ի .

քարէ - քարեղէն

արծաթէ - արծաթի , արծաթեայ , արծաթեղէն

փայտէ - փայտեղէն , փայտեայ

Origin:

Հայկէն ծնած, սերած - born, generated from Hayk

սպարապետը եղաւ Արծրունի տունէն - the generalissimo was made from the house of Artsruni ^[69]

պետ ընտրուեցաւ աղքատ ընտաինքէ - the leader was from a poor family

§525 Ablative of Cause with Intransitive Verbs

§525 The Motive which influences the mind of the person acting and the object exciting the emotion or setting forth the effect are expressed by the Ablative Case. The Verbs are regularly Intransitive.

վախէն դողալ, դեղնիլ - to tremble, to become pallid from fear

գազաններէն վախնալ - to fear beasts

ուսումէ ձանձրանալ - to get tired of study

ուրախութենէ պարել - to dance out of joy

անօթութենէ մեռնիլ - to die of hunger

ծարաւէ տառապիլ - to suffer from thirst

ցաւէ թմրիլ - to fall asleep by pain

կը գոհանանք քեզմէ, բարութենէդ - we thank you, we thank you for your kindness

զարմանանքէն քարանալ - to be petrified with amazement

կարդալէ կոյրնալ - to become blind of reading

պաղէն սառիլ - to freeze with cold

§526-527 Ablative of Agent with Passive Verbs

§526 The Agent after a Passive Verb is expressed by the Ablative; it contains the Subject of a transitive construction. The Subject of the Passive Verb corresponds to the Direct Object (Accusative) of the transitive construction; cf. §512 .

ոճրագործը դատապարտուեցաւ ատեանէն - the criminal was condemned by the court

Հայաստան գրաւուեցաւ Արմեններէն - Hayastan was conquered by the Armenians

Հայերու աւանդական պատմութիւնը գրուած է Մովսէս Խորենացիէ - the traditional history of Armenians has been written by Movses Khorenatsi

Հայ բազմաթիւ վարժարաններ հիմնուած եմ Մխիթարեաններէն - many Armenian schools have been founded by the Mekhitarists

Հայաստան կ’ոռոգուի չորս մեծ գետերէ - Armenia is watered by four great rivers

§527 In the case of equivocation, the transitive construction is preferable. The sentence Արտաշատ Հայերէն առնուեցաւ may mean:

Artashat has been taken from the Armenians (by the Romans).
Artashat has been taken by the Armenians (from the Romans).

a) is the Ablative of Separation, b) is the Ablative of Agent. There is no equivocation in the Transitive construction of the same Sentence:

Հայերն առին Արտաշատ Հռոմայեցիներէն - the Armenians took Artashat from the Romans

Հռոմայեցիները առին Արտաշատ Հայերէն - the Romans took Artashat from the Armenians

The Ablative of Separation does not change, whereas the Ablative of Agent of the positive construction becomes the Subject (Nominative Case) of the transitive construction.

§528-530 Ablative of Duration

§528 The Ablative is used to denote the Duration of Time:

Զուարթնոց տաճարը շինուեցաւ իբր քսան տարիէն - Zvartnots ^[70] Cathedral was built in about twenty years

չորս ժամէն կ’աւարտեմ գործս - I’ll be through in four hours

վայրկեանէ մը կը հասնի - he will arrive in a minute

մանկութենէ հիւանդ է - he has been sick since childhood

§529 In Classic Armenian, the Ablative has the Preposition ի . It appears in some expressions still used:

ի ծնէ - from birth; ի սկիսբանէ - from the beginning

ի յառաջագունէ (Modern: յառաջուընէ , յարաջուց ) - previously, beforehand;

ի բնէ - by nature

§530 Note the difference:

Abl.: երեք օրէն պիտի անձրեւէ - it will rain after three days

Acc.: երեք օր անձրեւեց - it rained for three days

երեք օրուան մէջ երեք անգամ անձրեւեց - it rained three times in three days

Note: The Postpositive մէջ with the Genitive is used to express the duration of the indicated Time.

§531 Ablative of Specification

§531 The parts of the body are put in the Ablative of Specification in order to attribute the person to a certain quality:

խելքէն թեթեւ - foolish

ոտքէն արագ - fast

աչքէն տկար - short-sighted

ձեռքէն ճարտար, աջողակ - adroit

Note: These qualities are referred to the person, not to the parts of the body. The Adjectives թեթեւ , արագ , տկար , ճարտար etc. would be attributives to the parts of the body if they were put before them: թեթեւ խելք, արագ ոտք, տկար աչք, ճարտար ձեռք.

§532 Ablative with Adjectives

§532 Adjectives meaning Separation (corresponding to the Verbs of Separation, cf §523) take the Ablative:

քաղաքէն հեռու - far from the town

շնորհքէ զուրկ - deprived of grace

ձեր կարծածէն շատ տարբեր - very different from what you think

հօրմէ գաղտնի (գաղտուկ, անծանօթ) - secretly from the father, without the father’s knowledge

§533-534 Ablative of Comparison

Cf. §101-104

§533

The Ablative of Comparison is a branch of the Ablative of Separation. The object with which something is compared is the starting point from which it is reckoned. Thus:

Սուրբ Սահակ գիտուն էր - St. Sahak was a scholar

Սահակէն (աւելի) գիտուն էր Ս․ Մաշտոց - St. Mashtots was more scholarly than Sahak

մեզմէ (աւելի) երջանիկ - happier than us

աղքատէն (աւելի) դժբախտ - unhappier than the poor

մարդէն (աւելի) զգօն - more prudent than man

The Comparative Particle աւելի can be suppressed, but the Adjective after the Ablative will still be in the Comparative degree:

մեզմէ երջանիկ - happier than us

աղքատէն դժբախտ - unhappier than the poor

մարդէն զգօն - more prudent than man

§534

The Ablative of Comparison may be replaced by քան - than, plus the Accusative:

աւելի երջանիկ քան զմեզ (մենք)

աւելի դժբախտ քան աղքատը

աւելի զգօն քան մարդը

The constructions with քան (թէ) must be used when Adjectives or Adverbs are compared:

աւելի կարմիր քան (թէ) կապոյտ - rather red than blue

աւելի թեթեւ քան (թէ) ծանր - rather light than heavy

աւելի ուշ քան (թէ) կանուխ - rather late than early

§535-536 Partitive Ablative

§535 The Ablative is used to denote the Whole of which a part is taken. It is used:

With Nouns and Pronouns ^[71] :

հիմնադրամէն մաս մը - part of the funds

մեզմէ ոչ ոք (ոչ մէկը) - none of us

անոնցմէ ոմանք - some of them

With Cardinal Numbers:

ճամբորդներէն երկուքը - two of the passengers

շատերէն մէկը - one out of the many

With Adjectives:

զաւակներէն կրտսերը (երէցը) - the youngest (the oldest) of the children

ձեզմէ իմաստունը - the wise among you

Note: It may also mean somebody wiser than you ( §533 )

բանուորներէն շատեր - many of the workers

կիներէն քիչեր - few of the woman

§536 The Ablative alone denotes the Whole of which something is taken:

գինիէդ հրամացո՛ւր - offer some of your wine

հացէդ մեզի ալ տո՛ւր - give us some of your bread

ծազիկներէն քաղէ՛ - pick some flowers

հինէն ներէն պատմէ՛ - speak of the old times

§537 Ablative with Particles

§537 See §426.2, 434.

§538-551 Instrumental Case - Գործիական

§538 The Instrumental Case denotes Means, Instrument and Manner; Case and Origin; Time and Space. It is equivalent to an Attributive Adjective in some instances, to an Adverb in others.

§539 The Means or Instrument of an action is expressed by the Instrumental Case for which the Prepositions with , by , through , and in are used in English:

կռուեցան զէնքով, բռունցքով, եղունքներով, ու նոյն իսկ ակռաներով - they fought with arms, fists, fingernails, and even with teeth

իւր ջանքով պատութիւնը փրկեց կործանումէ - by his effort he saved the empire from ruin

այս ծառերը ձեռքովս տնկած եմ - I have set (planted) these trees with my own hand

դանակով կտրել - to cut with a knife

կառքով ճամբորդել - to travel by car

§540 The Armenian Preposition corresponding to the English with is հետ. It is never used to denote Means or Instrument; it merely denotes Accompaniment, an exterior contact.

Distinguish carefully:

կառքով երթալ - to go by car

կառքին հետ երթալ - to walk beside the car

թարգմանով խօսիլ - to speak through an interpreter

թարգմանին հետ խօսիլ - to speak with the interpreter

շներով կռուեցանք գայլերու հետ - we fought against the wolves with dogs

փութաջան աշակերտը գրչով կը գրէ, ծոյլը՝ գրչին հետ կը խաղայ - the diligent pupil writes with the pen, the lazy one plays with the pen

§541 The Manner of an action, may it be exterior or interior, physical or spiritual, is denoted by the Instrumental:

արագութեամբ հասաւ - he arrived with speed

այս կերպով, ճամբով, եղանակով - in this way, manner

ծուլութեամբ գործ չի կատարուիր - nothing is done through laziness

հարստութեամբ կործանեցաւ, իմաստութեամբ ոտքի ելաւ - he was ruined by wealth, restored through wisdom

§542 Specifications denoting that in respect to which or in accordance with which anything is or is done, may be expressed by the Instrumental:

առաքինութեամբ գերազանց - excellent in virtue

մէկ ոտքով կաղ - lame in one foot

անունով մարդ, բայց ոչ գործով - man in name, but not in fact

իմ կարծիքովս, իմ տեսութեամբս - in my opinion

սրտով վատ, բնութեամբ անտանելի - a coward in his heart, unbearable in his character

§543 The Instrumental denotes Case (interior, logical), Origin, Country, and Profession - in some kind of specification:

անսահմանով կը ստեղծուի սահմանաւորը - the finite is created by the infinite

պատճառով մը հասկցուի արդիւնքը - by the cause, the effect is understood

ազգով Հայ, կրօնով քրիստոնեայ, արուեստով ձկնորս, հայրենիքով Անեցի - Armenian by nation, Christian by religion, fisherman by profession, from Ani by birthplace

§544 Indefinite Extent of Time and Space, also Historical Periods are expressed by the Instrumental:

օրերով սպասեցինք - we waited for days

շաբաթներով հիւանդ - sick many weeks

տարիներով ու դարերով - for years and centuries

գետին երկայնութեամբ պողոտայ - a highway along the river

տան բարձրութեամբ ծառ - a tree as high as a house

Տիգրան Մեծի օրով - at the time of Tigranes the Great

գիշերով աշխատիլ - to work at night

ցերեկով քնանալ - to sleep during the day

§545 Unlike the Partitive Ablative, the Instrumental denotes the Whole:

տնով տեղով - the whole family

ծերով մանուկով - old and young

տունը ներսով դուրսով - the whole house

զոյգ անասունով - all possessions and animals

§546 Akin to this Instrumental are the Adverbs Suffix ‑ովին :

ազգովին - with the whole nation

տնովին - with the whole family

երամովին - with the whole flock

§547 The Instrumental is equivalent to Adjectives of exterior or interior qualities with the Suffixes ‑աւոր , -ենի , ‑ացի :

վեց պատուհանով սենեակ - a room with six windows i.e. պատուհանաւոր

հինգ աշտարակով եկեղեցի - a church with five towers i.e. աշտակաւոր

եօթը գլխով դեւ - a monster with seven heads i.e. գլխենի

սուր խելքով մարդ մը - a man with a sharp mind i.e. խելացի

§548 From this Instrumental are derived the Adjectives գինով - drunk (գինի - wine); ուժով - strong (ուժ - power, force); համով - tasty (համ - taste); խելօք - smart (խելք - brains), etc.

§549 Adjectives of filling, abounding and the like require the Instrumental. Abundance may be material, moral, or spiritual:

դրամով լի (լեցուն) - full of money

հացով ջուրով կուշտ - full with bread and water

գիտութեամբ հպարտ - proud of his learning

քաջութեամբ նշանաւոր - famous for his courage

§550 There are no Prepositions or Postpositions in Modern Armenian governing the Instrumental Case. Some classic forms are used: հանդերձ ընտանեօք - with the family; ընդ աստեզօք - under the stars.

§551 The Nouns in the Instrumental Case used as Postpositions, see §433.

§552-554 Use of the Definite Article - Որոշիչ Յօդ

§552 The Definite Article -ը , -ն (see §47-50 , 94 ) marks its Substantive as known. Any word used as a Substantive may have the Definite Article: տունը - the house; փոքրիկը - the little one; հինգը - the five; ապրիլը - (the) living; մէջինը - that which is inside; այոն եւ ոչը - the yes and the no.

§553 The Definite Article must be attached to the Noun (Proper or Common) when it is preceded:

by a Demonstrative or Possessive Adjective:

այս մարդը - this man

մեր բարեկամը - our friend

by a qualifying Genitive (see §482-485 ):

Տրդատի Հայաստանը - the Armenia of Tiridates

Հայերու ծագումը - the origin of Armenians

Արտաւազդի առասպելը - the legend of Artavasdes

by an Appositive (see §474 ):

Երասխ գետը - the river Eraskh ^[72]

Սեւան լիճը - the lake Sevan

Իշխան ձուկը - the fish Ishkhan ^[73]

§554 Proper Names in the Accusative (Object) may take the Definite Article in order to be distinguished from the Nominative (Subject):

Վարազդատ անցաւ Եփրատը մէկ ոստումով - Varazdat passed over the Euphrates in one jump

Արշակ սպաննել տուաւ Գնէլը - Arshak had Gnel killed

§555 The Ablative of Proper Nouns is regularly given the Definite Article:

նախարարները Արշակէն ապստամբեցան - the Notables revolted against Arshak

Պոմպէոս Տիգրանէն շատ մեծ գումար պահանջեց - Pompeus asked for too much money from Tigranes

§556-564 Omission of the Definite Article

§556 The Predicate Noun does not take the Definite Article:

Սուրբ Սահակ Կաթողիկոս ընտրուեցաւ - St. Sahak was elected Catholicos

Պապը թագաւոր հոշակեցին Յոյները - the Greeks proclaimed Pap as Kinng

§557 The Appositive preceding the Noun is without the Definite Article:

Անի մայրաքաղաքը but Մայրաքաղաք Անին (see §553.3 ) - the Capital Ani

§558 With Proper Names the Definite Article is omitted, unless they are in the Accusative (see §554 ), the Ablative (see §555 ), or they are qualified:

Աստուած - God, but Մեր Աստուածը - Our God

Երեւան - Yerevan, but Հայերու Երեւանը - Yerevan of the Armenians

Յիսուս Քրիստոս - Jesus Christ

խաչուած Յիսուսը - the crucified Jesus

յարուցեալ Քրիստոսը - the arised Christ

§559 The numbers եօթը , ութը , ինը , տասը have their last vowel as ը ( ն ), which takes the place of the Article.

§560 With the words denoting time the Definite Article is omitted against §553.1:

այս շաբաթ - this week

այս տարի - this year

այդ օր - that day

այն ամառ - that summer

§561 Historic Titles which are considered as parts of the Proper Names do not take the Definite Article unless they precede the Proper Names in classic form:

Տիգրան Մեծ - Tigranes the Great

Խոսրով Կոտակ - Khosrov the Great

Աշոտ Երկաթ - Ashot the Iron

Classic form:

Մեծն Տիգրան - Tigranes the Great

Կարմիրն Վարդան - Vardan the Martyr

Սուրբն Ներսէս - Saint Nerses

§562 The word մարդ - man, does not take the Article when used as an Indefinite Pronoun:

մարդ կը սոսկայ - someone trembles

but մարդը կը սոսկայ - the man trembles

§563 The Parts are enumerated without the Article:

հատոր առաջին - volume first

գլուխ երկրորդ - chapter two

էջ տասը - page ten

մարդս ^[74] կը բաղկանայ հոգիէ ու մարմինէ - man is composed of soul and body

§564 For the Omission of the Definite Article with the Genitive Case see §484.

§565-569 Use of the Indefinite Article - Անորոշ Յօդ

§565 The Indefinite Article ( մը , մ’- , մըն , see §51-53 ) follows the Noun closely. If the Noun is followed by an Adjective, the Indefinite Article stays between the Noun and Adjective.

ամբողջ տարի մը or տարի մը ամբողջ - a whole year

գեղեցիկ տեսարան մը or տեսարան մը գեղեցիկ - a beautiful view, scene

§566 The Indefinite Article may be given to Plural Nouns in order to emphasise their indefinite character:

բաներ or բաներ մը - things

խօսքեր or խօսքեր մը - words

ձայներ or ձայներ մը - voices

§567 The Indefinite Article is optional with Predicate Nouns:

զինուոր եմ or զինուոր մըն եմ - I am a soldier

իբր հերոս or իբր հերոս մը համբաւուած է - he is famous as a hero

մեծ բազմութիւն or մեծ բազմութիւն մը կար - there was a big crowd

§568 The Adjectives and Adverbs denoting Measure and Quantity take the Indefinite Article:

քիչ մը գինի - some wine

քանի մը հոգի - some persons

շատ մը մարդիկ - some people

այնչափ մը - so far

այնպէս մը - so

§569 The Indefinite Article is used with Adjectives ( §405 ), the Instrumental Case of Abstract Nouns and the Infinitive of Verbs to change them to Adverbs:

շուտ մը փախան - they fled quickly

սաստկութեամբ մը յարձակեցաւ - he attacked with vehemence

շեշտելով մը խօսեցաւ - he spoke with stress

§570-575 Use of Adjectives

§570 Adjectives precede the Noun which they qualify and are not declined. A single Adjective may qualify one or more Nouns. One Noun may be qualified by one or more Adjectives:

քաջ քաղաքացիներն ու զինուորները - the brave citizens and soldiers

անուշ եւ հիւթեղ պտուղները - the sweet and juicy fruits

§571 Adjectives may follow the Noun:

in Classic Form
in Poetic and Rhetorical Style
when the qualification is composed of several Adjectives

Տիգրան Երկրորդ - Tigranes the Second

Սահակ Պարթեւ - Sahak the Parthian

Ներսէս Շնորհալի - Nerses the Graceful

պալատին մէջ մարմար - in the palace built of marble

մեծ դրան քով արքունի - near the royal Great Door

մոմ մը վտիտ ու մահադէմ - a candle slim and pale like death

§572 Attributive Adjectives do not take Articles.

§573 Adjectives may be used as Adverbs with (see §402) or without (see §401) the Indefinite Article.

§574 Adjectives when repeated denote the Superlative and have the qualified Noun in Plural ^[75] :

մեծ մեծ քաղաքներ - very large towns

անուշ անուշ խօսքեր - very sweet words

սեւ սեւ աչքեր - very dark eyes

հին հին դարեր - very old times

§575 Adjectives can govern the Dative (see §508), Ablative (see §532) and Instrumental (see §549).

§576-583 Use of Numerals

§576 Numeral Adjectives precede the Noun and are not declined with it. The Noun remains Singular if it is indefinite. It must be put in the Plural if it is qualified or determined (see §111-113).

§577 The Noun determined by Numerals above one has the Verb in the Plural; the Verb may be Singular if the Noun is put in the Singular (see §111-113 ).

երկու քաջ զինուորները հասան - the two brave soldiers arrived

երկու զինուոր եկաւ (or եկան ) - two soldiers came

§578 Cardinal Numbers may take the Definite Article, be declined, and used as Substantives (see §110 ). Above one, their Verb must be Plural:

մէկը - the one; մէկը մնաց - the one remained

երկուքը - the two ^[76] ; երկուքը գացին - the two went

երեքը - the three

չորսը - the four

§579 Ordinal Numbers regularly precede the Noun. They may follow the Noun in Classic Form:

առաջին հատոր or հատոր առաջին - volume first

§580 Ordinals used as Attributive Adjectives are not declined. When they take the Definite Article they are declined as Nouns (see §98 , 116 ):

առաջին հատորին մէջ - in the first volume

առաջինին մէջ - in the first one

§581 Cardinal Numbers are used to denote dates:

հազար չորս թուականին ^[77] - in the year one-thousand-and-four

հազար իննհարիւր քառասունուեօթը տարին - the year nine-hundred-and-forty-seven

Յունուար մէկ - the first of January

Փետրուար վեց - the sixth of February

§582 Ordinals are used when the words day, week, and month are added:

ամսուան առաջին օրը - the first day of the month

երկրորդ շաբաթը - the second week

չորրորդ ամիսը - the fourth month

§583 The substantive forms of the Cardinal Numbers are used to denote hours.

ժամը մէկին - one o’clock

ժամը մէկուկէսին - one thirty

ժամը երկուքին - two o’clock

ժամը երկուքը քառորդ անցած - quarter past two (o’clock)

ժամը երեքին տասը մնացած - ten minutes to three (o’clock)

§584-586 Use of Pronouns and Pronominal Articles

§584 The Subject Pronouns are not expressed with Verbs ( §184 , 457 ) except for Distinction or Emphasis:

կը հաւանիմ եթէ պայմաններս ընդունիս - I agree if you accept my conditions

ես վնասուեցայ, իսկ դուն՝ շահեցար - I was the loser, and you were the winner

§585 The Possessive Adjectives իմ , քու , իր ( անոր ), etc. cannot be used without the corresponding Particles attached to the Noun: իմ գիրքս , քու անունդ , իր տունը , մեր , ձեր , անոնց հայրենիքը (see §126-128).

§586 The Possessive Particles can be used without the Possessive Adjectives which often are omitted for Vividness of Expression:

ձեռքդ ձեռքիս մէջ, գլուխդ գլխուս - your hand in my hand, your head on my head

§587 The Pronouns ինք , իրենք , ան , անոնք

§587 In order to avoid ambiguity, ինք , իր ( իւր ) are used for the main Subject, ան , անոր for a Third Person.

տեսաւ հեռուէն իւր ( իր ) եղբայրն եւ անոր որդին - he saw from afar his (own) brother and his (the brother’s) son

Հայերը անոնց (Բարսիկներու) խօսքերէն գուշակեցին որ իրենք (Հայերը) վտանգի մէջ էին - the Armenians guessed from their (the Persians’) words that they themselves (the Armenians) were in danger

§588-592 Use of the Relative Pronoun որ

§588 The Relative Pronoun որ indicates a relation between its own Clause and some part of speech, called its Antecedent:

հաճելի է ինծի այն գործը որ օգտակար է ձեզի - to me any work is pleasing which is useful to you

§589 The Relative Pronoun follows the Antecedent and precedes the Verb of the Relative Clause:

յուսահատ վերադարձան պատգամաւորները, որոնք մեկնած էին յուսալից - the messengers who had left hopeful, returned hopeless

§590 In the Nominative and Accusative, the Singular որ may stand for the Plural որոնք , զորոնք :

այս մարդիկ որ (որոնք) վրայ հասան, առանց զէնքի էին - those men who arrived were without weapons

որսական էին շները որ (զորոնք) տեսար - the dogs which you saw were hounds

§591 որ agrees with its Antecedent in Number and with the Verb and the Postpositions of the Relative Clause in Case:

մեռաւ կրտսերը, որուն համար մայրը զոհուեցաւ - the minor died, for whom the mother was sacrificed

մարդիկ որոնց տունը բնակեցայ - the people in whose house I lived

տղաք որոնց հաց տուի - the children to whom I gave bread

ծնողներս որոնցմէ միայն բարիք ստացայ - my parents from whom I received only good things

աշակերտներս որոնցմով հպարտ եմ - my pupils of whom I am proud

§592 When the Antecedent is a Sentence, the Relative Pronoun is in Singular:

գործեցի սխալներ որոնց համար պատժուեցայ - I made mistakes for which I was punished

But: սխալներ գործեցի, որուն համար (որով) պատժուեցայ - I was punished for having made mistakes

Note: The result of this use of որով is its meaning “therefore” as a Conjunction.

§593 Order of Pronouns in a Sentence

§593 The order of the different Pronouns and Adjectives when used together is:

1. The Possessive. 2. The Demonstrative. 3. The Indefinite. 4. The Numeral. 5. The Attributive Adjective. 6. The Noun:

ձեր այդ բոլոր հինգ աննշան թղթերը - all those five insignificant papers of yours

§594 Syntax of the Verb

§594 The Syntax of the Verb relates chiefly to the use of the Moods (which express the manner in which the action is conceived) and the Tenses (which express the time of the action). The uses of Mood and Tense frequently cross each other.

Moods - Եղանակ

§595 Indicative Mood - Սահմանական Եղանակ

§595 The Indicative is the Mood of direct assertions or questions:

տարին ունի չորս եղանակ - in a year there are four seasons

գարնան՝ կը ծաղկին ծառերը - in spring the trees blossom

աշնան՝ կը թափին տերեւները - in autumn the leaves fall

կը սերտէ՞ք թէ կը խաղաք - do you study or do you play?

§596 Subjunctive Mood - Ստորադասական Եղանակ

§596 The Subjunctive in general expresses the verbal idea with some modification such as an Exhortation or a Command, a Concession or a Wish, a Question or a Doubt, a Possibility (contingency), or a Condition.

§597-599 Hortatory Subjunctive

§597 The Hortatory Subjunctive (Present) is used in the First and Third Person Singular and Plural to express an exhortation or a command. The Negative (Prohibitive) Particle is not մի՛ but չ- ; it can be prefixed to the Second Person also. The Hortatory is regularly preceded by the Conjunction թող , which expresses concession also:

զինաթափ ընենք թշնամին - let us disarm the foe!

խոյս տան շուայտութենէ, սիրեն զգաստութիւնը - let them shun excess and cherish modesty

թող գան տեսնեն - let them come and see

թող չըլլայ հարուստ, թող ըլլայ պարկեշտ - nevermind if he is not rich, if he only be honest

ըսածիդ պէս թող ըլլայ - let it be as you say

Note: մի՛ երթար - do not go (Imperative); չերթաս ^[78] - do not go (Subjunctive)

§598 A negative question in the Subjunctive is equivalent to an exhortation:

չերթա՞ս - why don’t you go?

չխօսէի՞ր - why didn’t you speak?

Note: the Subjunctive Imperfect stands here for the Indicative Aorist: ինչո՞ւ չխօսեցար.

§599 Of two Verbs in the Subjunctive, only the first takes the particle չ- :

չերթաս մնաս (for։ չմնաս ) - do not go and stay there

չիյնայ մարի (for: չմարի) - that he might not fall and faint

§600 Optative

§600 The Subjunctive is used as the Optative to express a Wish; it is often preceded by the Particles ո՜ւր էր թէ , երանի՜ (թէ) , իցի՜ւ . The Present Tense denotes the wish as possible, the Imperfect as unaccomplished in Present Time, the Pluperfect as unaccomplished in Past Time. The negative is չ- :

մեռնի չմեղանչէ - may he die rather than sin

ողջ մնաք — բարով երթաք - stay well! fare well!

Աստուած չընէ (Classic: Տէր մի՛ արասցէ ) - God forbid! May God avert this omen

(իցի՜ւ) երանի՜ գայ - I wish he comes (it is possible that he come)

(իցի՜ւ) երանի՜ գար - I wish he came (he did not, but he may still)

(իցի՜ւ) երանի՜ եկած ըլլար - I wish he had come (he did not and will not)

(իցի՜ւ) ո՜ւր էր թէ գրած չըլլայի այս նամակը - I wish that I had not written this letter (but I did)

§601 Questions in Subjunctive

§601 (Cf. §598 ) The Subjunctive is used in questions implying: Doubt, Indignation, or an Impossibility. The negative is չ- . The Question mark may alternate with an Exclamation point:

ի՞նչ ընեմ, ո՞ւր դիտեմ - what am I to do, whither shall I turn?

ողջունե՞մ զինքը - shall I greet him?

ի՞նչ ընենք սա մարդը, ի՞նչ արժանի պատիժ գտնենք - what are we to do with this man? What fit penalty can we devise?

հաւատքս ուրանա՜մ, հայրենիքս մատնե՜մ - to renounce my faith, to betray my country!

առաջարկդ ընդունի՜մ — ազատութիւնս զոհե՜մ - to accept your proposal, should I sacrifice my freedom!

§602 Potential Subjunctive

§602 The Subjunctive is Potential when used with թերեւս (perhaps), to suggest an action as possible or conceivable. But with թերեւս the Indicative is also common:

թերեւս (կը) հարցնէք ի՞նչ է այս աղմուկը - perhaps you may ask what this is all about (what is all this noise?)

թերեւս չգայ, եթէ կռահէ որ պիտի պատժուի - he may perhaps not come if he guesses that he’ll be punished

§603-606 Conditional Subjunctive

§603 The Subjunctive is used to express Conditions. A complete Conditional Sentence consists of two Clauses.

§604 The Clause containing the Condition (the Dependence Clause), is regularly introduced by the Conditional Particles եթէ , երբ , մինչեւ որ , քանի որ , միայն եթէ , իբր թէ followed by the Verb in the Subjunctive Mood. But the Indicative is also used.

§605 The Clause containing the Conclusion (the Main Clause) has the Verb in the Indicative or Conditional (Imperfect Future).

§606 The use of Moods in the Dependent Clause is very loose in Armenian. It depends upon the view of the speaker who may consider the Condition as a pure possibility and use the Subjunctive, or as more than possible, almost as a fact, and prefer the Indicative.

Subj.: եթէ ուզեն մեկնիլ, չենք արգիլեր (or պիտի չարգիլենք ) - if they wish to (is it likely they will) leave, we shall not hinder them

Ind.: եթէ կ’ուզեն մեկնիլ… (it is almost a fact, they are already leaving)

Subj.: եթէ սիրէր զիս, կ’օգներ (or պիտի օգնէր ) ինծի - if he loved me, he would help me (the condition is doubtful)

Ind.: եթէ կը սիրէր զիս․․․ (the speaker is convinced of the friend’s love, and cannot understand his shortcoming)

§607-608 Imperative Mood - Հրամայական Եղանակ

§607 The Imperative Mood is used for Commands and Entreaties:

հո՛գ տարէք Ձեզի, պաշտպանեցէ՛ք Ձեր պատիւը, պահեցէ՛ք Ձեր հաւատքը - take care of yourselves, defend your honour, preserve your faith!

յայտնէ՛ բարեկա՜մ, կարծիքդ համարձակ - state frankly, my friend, your opinion!

գործեցէ՛ք, մի՛ խօսիք - work, do not speak!

§608 The Imperative of նայիլ followed by the Conjunction որ ( նայէ՛ որ , նայեցէ՛ք որ ) and the Subjunctive of the Verb is used instead of the Imperative ^[79] , especially in the Colloquial language ^[80] :

նայէ՛ որ ժամանակին գաս - see that you come on time

նայեցէ՛ք որ չհիւանդանաք - see that you don’t get sick

§609 Infinitive Mood - Աներեւոյթ

§609 The Infinitive is properly a Noun denoting the action of the Verb abstractly. It differs, however, from other Abstract Nouns in the following points:

it admits the distinction of Tense: ընել - to make; ըրած ըլլալ - to have made
it is modified by Adverbs, not by Adjectives
it governs the same Case as the finite Verb
it denotes Purpose and Cause, especially in the Dative Case
it can be used as an Adjective

§610 Infinitive as a Noun

§610 The Infinitive can be used like a Noun as a Subject, Direct and Indirect Object, with or without the Article:

Nom. Subj.: ինք զինքը ճանչնալ լաւ բան է - it is a fine thing to know oneself

Acc. Dir. Obj.: վայելելը մի՛ համարիք երջանիկ ըլլալ - do not believe that to enjoy is to be happy

Genitive: սորվելու ժամանակն անցաւ - the time for learning is over

Dative: թղթաբերին գալուն կը սպասեմ - I wait for the coming of the mailman

Ablative: խօսելէն յոգնեցաւ - he is tired of speaking

Instrum.: հրամայելով ապրեցաւ, հնազանդելով մեռաւ - he lived commanding, he died obeying

§611 Infinitive as Verb

§611 The Infinitive as Verb is Complemental to finite Verbs.

§612-613 Infinitive with Impersonal Verbs

§612 The Complementary Infinitive is used with Impersonal Verbs and Expressions, such as պատշաճ է , վայել է , հարկ է , անօթ է etc.

պատշաճ է նկատի առնել - it is becoming to consider

հարկ է մեռնիլ - it is necessary to die

ամօթ է ետ քաշուիլ - it is a shame to withdraw

վայել է լռել - it is proper to be silent

§613 The Infinitive in these cases can be substituted by որ + Subjunctive ^[81] : հարկ է որ մեռնինք.

§614 Infinitive as Complement of Verbs

§614 Verbs which imply another action of the same Subject to complete their meaning take the Infinitive.

Such are Verbs denoting to be able, dare, undertake, remember, forget, be accustomed, begin, continue, cease, hesitate, learn, know-how, fear, and the like. The Infinitive with these Verbs can be in the Accusative (i.e. Nominative) or Dative.

§615 Infinitive in the Accusative

§615 The Verbs ուզել , կրնալ , գիտնալ , ձեւացնել take the Infinitive in the Accusative:

այս կ’ուզեմ ըսել, ընել - this I want to say, to do

կրնամ հաստատել - I can affirm

գիտեմ կռուիլ, գիտեմ խօսիլ - I know how to fight, and how to speak

զիս չճանչնալ ձեւացուց - he made it as if he did not know me

Note 1. Avoid the vulgar forms: չկրցայ տեսեր էի for չկրցայ տեսնել - I could not see.

Note 2. կ’ուզեմ որ ըսես with Subjunctive cause because the action is not the same Subject - I want you to do…

§616-617 Infinitive in the Dative

§616 The Verbs մոռնալ , վախնալ , ամչնալ , քաշուիլ take the Infinitive in the Dative Case:

մոռցայ ըսելու - I forgot to tell

կը վախնա՞ս հրապարակ գալու - do you fear to come into the open?

ամչցաւ երեսին գովելու - he was ashamed to praise him to his face

կը քաշուիմ պարտքը յիշեցնելու - I hesitate to remind him of his debt

§617 The Verbs սկսիլ , համարձակիլ , յանդգնիլ , ստիպուիլ take the Infinitive in the Dative if they follow, in the Accusative if they precede the Infinitive:

գրելու սկսաւ or սկսաւ գրել - he began to write

չեն համարձակիր բողոքել or բողոքելու չեն համարձակիր - they do not dare to protest

կը յանդգնի՞ս մերժել or մերժելու կը յանդգնի՞ս - do you dare to refuse?

ստիպուեցայ հաւանիլ or հաւանելու ստիպուեցայ - I was forced to yield

§618 Infinitive of Cause

§618 The Dative of the Infinitive is used with ուրախանալ , տրտմիլ , բարկանալ , այլայլիլ and the like to denote the cause of those emotions:

տրտմեցայ զքեզ հոն չգտնելուս - I was sad for not finding you there

ուրախացայ քեզի այս նպաստն ընելուս - I was glad for having given you this help

կը բարկանայ խօսելու, կ’այլայլի լռելուս - he gets angry because I speak, he gets upset because I remain silent

§619-620 Infinitive of Purpose

§619 The Dative of the Infinitive denotes Purpose with Verbs of motion and with Adjectives governing the Dative ( §507 , 508 ):

երթանք տեսնելու - let us go to see

չեկանք աւերելու - we did not come to ruin

այդ ընելու պատրաստ ենք - we are ready to do that

վարժ (սովոր) ես յաղթուելու ենք - we are used to being conquered

յօժա՞ր ես ինծի հետեւելու - are you willing to follow me?

§620 It is very common to use համար with the Dative Infinitive to denote Purpose or Cause. But the Postposition can be omitted without obscuring the meaning:

եկած եմ զքեզ տեսնելու (համար) - I have come to see you

զիս սիրելուն (համար) կը համբերէ - he is patient with me because he loves me

§621-622 Infinitives as Adjectives

§621 The Dative of the Infinitive used with a Substantive qualifies it like an Adjective ^[82] :

ուտելու հաց - eatable bread

խմելու ջուր - drinkable water (drinking water)

տեսնելու բան - something worth seeing

ձուկ բռնելու գործիք - fishing device (instrument)

լեռ ելլելու ուղի - a way leading to the mountains

§622 This Infinitive, 1) remains always in the Singular, 2) does not take the Article, and 3) regularly precedes the Substantive.

§623 Infinitive in the Ablative

§623 The Verbs which govern the Ablative Case ( §521 ) take the Infinitive also in the Ablative. Such are դադրիլ , յոգնիլ , ձանձրանալ , ամչնալ , վախնալ , քաշուիլ etc.

դադրեցաւ աշխատելէ - he ceased to work

յոգնեցայ կանգնելէ - I am tired of standing

կը ձանձրանանք երգելէ - we are getting tired of singing

կ’ամչնան մուրալէ (or մուրալու , §616 ) - they are ashamed of begging

կը վախնար սնանկանալէ - he was afraid of being bankrupt

կը քաշուին պարելէ (or պարելու , §616 ) - they shy from dancing

§624 Infinitive in the Instrumental

§624 The Instrumental of the Infinitive expresses the cause, the motive of another action:

տեսնելով վտանգը` ետ քաշուեցայ - because I saw the danger, I retreated

չկարենալով յաղթիլ՝ ստրուկ դարձայ - as I was unable to conquer, I was made a slave

§625 Tenses - Ժամանակ

§625 The number of possible Tenses in Armenian is very great. A scheme of thirty or more Tenses might be devised. But no language finds occasion for more than a small part of these. The most obvious distinctions in Armenian are given §173-174. The use of those Tenses will be studied in §626-648.

§626-627 Present - Ներկայ

§626 The Present Tense denotes an action or state:

as now taking place, or existing, and so
as incomplete in present time, or
as indefinite, referring to no particular time, denoting a general truth

կը հասկնաք, կը տեսնեք, եւ սակայն կը լռէք - you understand it, you see it, and yet you are silent

աթոռս քեզի կու տամ ու ես կը հեռանամ - I give you my seat and I go away

չողոքորթութիւնը բարեկամ կը վաստկի, ճշմարտութիւնը՝ թշնամի - flattery gains friends, truth, enemies

ծոյլը կը փտի, փութաջանը կը ծաղկի - the lazy man decays, the active man flourishes

§627 The Present is regularly used in quoting writers whose works are extant:

Բուզանդ կը պատմէ - Buzant narrates

Խորենացիի քով այսպէս կը խօսի Հայկ - In Khorenatsi’s History, Hayk speaks thus

§628 Historical Present

§628 The Indicative Present is used for the Aorist (Historical Perfect) in lively narrative or in a summary enumeration of past events:

լուրը կը տարածուի, պատգամաւորը կը հասնի, կը դիմէ դէպի արքունիք, կը ներկայանայ Տիգրանի, եւ այսպէս կը խօսի - the news is spread, the legate arrives, heads for the royal palace, presents himself to Tigranes, and speaks thus

Արշակաւան կը մեծնայ, բազմութիւնը կ’աճի, ոճիրները կը սաստկանան, դժգոհութիւն կը տիրէ ամբողջ երկրին - Arshakavan ^[83] grows, the crowds become bigger, crimes multiply, discontent spreads all over the country

§629 Present for Future

§629 The Indicative Present may take the place of the Future to express certainty:

շուտով կ’ամուսնանաս - soon you will be married

վաղը կը հասնինք, յաջորդ օրը կը մեկնինք - we shall arrive tomorrow, and leave the day after

կ’օգնե՞ս ինծի - will you help me?

§630 Present for Imperative

§630 In colloquial language, the Indicative Present is used for the Imperative when the execution of the command is certain:

կ’երթաս հրապարակ, հարցափորձ կ’ընես, ու կը բերես մանրաման տեղեկութիւն - (you will) go to the square, inquire about what happened, and bring detailed information

§631 Imperfect - Անկատար

§631 The Indicative Imperfect denotes an action or a state as continued or repeated, hence incomplete, in past time. It is a descriptive Tense, it describes conditions, habits, customs, even actions conceived in progress, unlike the Aorist which presents an action or a state as absolutely completed at a defined time in the past ( §636 ):

երկու ճամբայ միայն կար դէպի բերդ - there were only two roads to the castle

այսպէս կ’ապրէր Նարեկացի․ կ’աղօթէր ի խարոց սրտի - so lived (habitually) Narekatsi ^[84] : he prayed from the bottom of his heart

կը վախնային Տիգրանի առջեւ ելլելու - they were afraid to appear before Tigran (the Imperfect describes the state)

թագը կը դնէր, սուրը կը կապէր - he used to put on his crown, to girdle his sword (habits, customs described by the Imperfect)

but: թագը դրաւ, սուրը կապեց - he put on his crown, girdled his sword (the Aorist relates to facts)

օրերով առտու կ’ելլէի, տունս կը փակէի, շուկայ կ’երթայի - day after day I used to arise, close my house, go to the market (habits)

but: այս օրը ելայ, դուռը փակեցի, շուկայ գացի - that day, I arose, closed the door, went to the market (facts)

Note: English is less exact in distinguishing these two modes of statement.

§632-633 Imperfect for Present

§632 The Indicative Imperfect may be used instead of the Present for statements in polite form:

կը բաղձայի որ այս բօթը չտարածէիք - I wish you would not spread this sad news

կը խնդրէի որ ճիշդ ժամանակին դասի գայիք - I ask you to come to lessons on time

կը կարծէի թէ իրաւունք չունիք - I would think you’re wrong

§633 Instead of the Interrogative Present or the Imperative, the Imperfect of the Subjunctive is used in asking some favour:

շնորհք ընէինք, այս օրէնքը ինծի մեկնէինք - do me a favour and explain this rule to me

for: շնորհք կ’ընէ՞ք, այս օրէնքը ինծի կը մեկնէ՞ք - will you do me a favour and explain this rule to me?

or: շնորհք ըրէք, այս օրէնքը ինծի մեկնեցէ՛ք - do me a favour and explain this rule

§634-635 Aorist - Կատարեալ

§634 The Aorist denotes an action completed in the presence of the narrator. It corresponds to the English Preterite (the Simple Past):

եկաւ, խօսեցաւ, կռուեցայ, պարտուեցաւ ու հեռացաւ - he came, spoke, fought, was defeated, and went away (the narrator was there)

երէկ ճամբայ ելաւ - he left yesterday (I saw him leaving)

երէկ ճամբայ ելած է - he has left yesterday (I have been told…) ^[85]

§635 The Aorist is the Historical Tense of Armenian. It presents actions (periods) as having taken place at a definite point of past time and as being absolutely completed ( §631 ).

Տիգրան Մէծ հաստատեց Հայ կայսրութիւնը, բայց տեսաւ նաեւ անոր կործանումը - Tigranes the Great founded the Armenian Empire, but also witnessed its fall

Մխիթար զտեց ու զատեց կրօնի եւ ազգի գաղափարները․ իր աշակերտները շարունակեցին անոր մէծ գործը - Mkhitar ^[86] refined and distinguished the ideas of Religion and Nation; his disciples continued his great work

§636-639 Future - Ապառնի

§636 The Future denotes an action or state that will occur hereafter, The Particle պիտի ^[87] is not repeated before two or more Verbs: it stands before the first only.

պիտի երթաս տեսնես - you will go and see

պիտի յափշտակէ, սպաննէ ու քանդէ - he will rob, kill, and destroy

§637 The Future may have the force of an Imperative:

պարտքդ պիտի վճարէե՛ս, ապա թէ ոչ օրէնքի կը դրմեմ - pay your debt, or else I appeal to the law

պիտի սորվի՛ս դասդ, եթէ չես ուզեր պատժուիլ - learn your lesson, if you do not want to be punished

§638 The Future Perfect denotes an action as completed in future time. Armenian like in English is not exact in distinguishing between mere future action and an action completed in the future. Hence the Simple Future is used instead of the Future Perfect.

երբ ան հասնի ես պիտի վերջացնեմ գործս (for: վերջացուցած պիտի ըլլամ) - when he arrives I shall (have finished) by work

§639 The Future Perfect is used to express opinion, guessing:

մինչեւ հիմայ հասած պիտի ըլլայ - he may have arrived by now

շատ զարմացած պիտի ըլլայ - he may have been very much surprised

ո՞ւր է եղբայրդ. տունը եղած պիտի ըլլայ - where is your brother? He may be at home

§640 Conditional - Թէական

§640 To the Future belongs the Conditional as its Imperfect modality. It is used in the Main Clause of a Conditional Sentence. The First Conditional refers to present , the Second Conditional to past time. They are often substituted by the Indicative Imperfect and Pluperfect. See §647.

§641-643 Perfect and Pluperfect - Յարակատար եւ Գերակատար

§641 The Armenian Indicative Perfect and Pluperfect correspond to the English:

The Perfect denotes an action as now completed:

կատարած եմ պարտքս, վարձս կը պահանջեմ - I have completed my task, I ask for my wages

ըսած եմ այս բառը, ու ետ չեմ առներ - I have spoken that word, and I do not take it back

The Pluperfect is used to denote an action or state completed in past time; or an action prior to another:

հասանք այն տեղը, զոր մերինները գնած էի - we have reached the place which our men had purchased

յաղթուեցաւ, զի ինք զինքը զօրաւոր կարծած էր - he has been defeated because he had thought himself strong

§642 The Auxiliary Verb is not repeated when two or more Verbs follow each other:

եկած ու պատմած է or եկած է ու պատմած - he has come and told the story

§643 The Aorist is very often used instead of the Perfect, especially in colloquial language. But it should not be used for statements that the speaker owes to others. Do not say: « Բարեկամս մեկնեցաւ » if you have not been present at his departure. You should say: Բարեկամս մեկնած (or մեկներ ) է - my friend has left, when others have told you about his departure (see §634 ). A similar distinction is sometimes made between the forms of the Perfect: մեկնած է and մեկներ է ( §265-267 ), the form in ‑ած referring to personal knowledge, the form in -եր to information received from others.

§644 Sequence of Tenses

§644 There are no rigid rules in Armenian for the Sequence of Tenses in Main and Dependent Clauses. It is preferable to put the Verb of the Dependent Clause in the Imperfect Subjunctive, when the Verb of the Main Clause is Imperfect, or Pluperfect; and to put the Dependent Verb in the Present Subjunctive when the Main Verb is Present, Perfect, or Future. But the Present Subjunctive can always be used. The Aorist may be followed either by the Present or the Imperfect:

Imperfect:

կ’աղաչէի որ գային - I was asking them to come

աղաչած էի որ գային - I had asked them to come

աղաչեցի որ գային - I asked them to come

Present:

կ’աղաչեմ որ գան - I am asking them to come

աղաչած եմ որ գան - I have asked them to come

պիտի աղաչեմ որ գան - I will ask them to come

աղաչեցի որ գան - I asked them to come

§645-648 Sequence in Conditionals

§645 The Sequence of Tenses should be observed with more exactitude in Sentences where the Main Clause depends upon a Condition expressed in the Dependent Clause (§604-607).

§646 If the Condition is doubtful but not contrary to fact, hence its falsity is not implied: the Indicative Present, Perfect, and Future are used in the Main Clause; the Subjunctive Present or Future in the Dependent Clause ( եթէ… ). Present or Subjunctive may refer to the Present and Future alike.

կ’ապաքինի (պիտի ապաքինի) եթէ քնանայ (պիտի քնանայ) - he will rid of the sickness if he falls asleep

պիտի բժշկուինք եթէ ուզես - we will be healed if you so wish

փրկուած ենք եթէ լուսննայ - we are saved if it dawns

§647 If the condition is contrary to fact, hence its falsity is implied: the Indicative Imperfect, Pluperfect or Imperfect Future (i.e. Conditional) are used in the Main Clause; the Subjunctive Imperfect or Pluperfect in the Dependent Clause: the Imperfect referring to the present, the Pluperfect to the past.

անոր խօսքերուն կը հիանայիք (պիտի հիանայիք) եթէ լսէք (լսած ըլլայիք) - you would admire (have admired) his speech if you (had) heard him

ես հարստացած կ’ըլլայի (պիտի ըլլայի) եթէ դուն հարստանայիր (հարստացած ըլլայիր) - I would be (have been) rich if you were (had been) rich

§648 When the Aorist is used, it must be used in both Clauses of the Conditional Sentence.

զիս վիրաւորեցիր եթէ անոր վնասեցիր - you hurt me if you harmed him

Participles - Դերբայ

§649-650 Present Participle

§649 The Present Participle is used as an Attributive or Predicate Adjective. It can take the Article and be used as a Noun also ( §257-263 ).

կռուող զինուորներ - fighting soldiers

լեռնցիները քաջ կռուող են - the mountaineers are brave fighters

գնողներէ կը սպասենք մեր ապրուստը - we expect our livelihood from buyers

§650 The Present Participle as a Verb is equivalent to a Relative Clause:

գործող - (ան) որ կը գործէ - (he) who works

Note: այս տան շինողը - the builder of this house; այս տունը շինողը - he who is building (has built) this house.

§651 English Present Participle compared with the Armenian

§651 The use of the Present Participle is more extensive in English than in Armenian. In many instances, Armenian must make use of other forms and words in order to express the English Present Participle. These examples show the difference:

English Present Participle	Armenian
I am, was going	կ’երթամ, կ’երթայի
a biting cold	ծակող ցուրտ մը
the fighting ones	կռուողները
his taking a stroll	իր պտոյտը or շրջագայիլը

greeting, blessing	ողջոյն, օրհնութիւն
reading	ընթերցուած, ընթերցում
writing	գիր, գրուած
a time for paying bills	ժամանակ հաշիւ վճարելու

by losing your situation	կորսնցնելով Ձեր դիրքը
instead of using his learning	փոխանակ գործածելու իր գիտութիւնը

I cannot help remarking	ստիպուած եմ դիտել տալ
I found him sitting	գտայ զինքը (որ) նստած (էր)

notwithstanding	(այսու ամենայիւ), սակայն եւ այնպէս

concerning	նկատմամբ
considering	նկատելով․․․
during	․․․ատեն
excepting	բացի (ի բաց առեալ)
including	բաղառաբար
according to…	․․․համաձայն
comparing to…	համեմատելով, համեմատութեամբ

It appears that the Armenian must use besides the Present Participle, the Past Participle, Infinitive (abstract and concrete), Adverbs and Prepositions in order to express the English Present Participle.

§652 Perfect Participle

§652 The Perfect Participle has three forms: ‑ած , -եր , -եալ

The Participle in -եալ is used in archaic forms only:

անցեալը - the past

հանգուցեալը - the deceased

ննջեցեալը - the dead

յիշեալը - the mentioned one

յարուցեալ Տէրը - the risen Lord

The Participle in -եր is used in compound Tenses (see §270 , 643 ). The Auxiliary Verb can be suppressed when the Participle precedes another Verb in the Indicative Present or Imperfect.

կեցեր է կը նայի - he stands there looking

or: կեցեր կը նայի - standing he looks

The Participle in ‑ած combines all the functions of a Verb, of an Adjective and of a Noun.

§653 Perfect Participle as a Verb

§653 The Past Participle is used as a Verb in the compound Tenses of Perfect, Pluperfect and Future Perfect. The Perfect Participle as a Verb represents the Action as completed and can stand alone implying the Auxiliary Verb ըլլալով:

քաղաքը թշնամիէն պաշարուած (implied: ըլլալով ) ու սովէ նեղուած (implied: ըլլալով ) դռները բացաւ - besieged by the foe and tortured by hunger, the city opened the doors

տասին քառորդ մնացած ( ըլլալով ) - quarter of ten

§654-656 Perfect Participle as an Adjective

§654 As an Attributive Adjective, the Perfect Participle precedes the Noun it qualifies. As a Predicate Adjective, it is connected to the Subject by a Copulative Verb (see §469 ).

յոգնած մարդիկ - tired men

մարդիկ յոգնած են (կը թուին) - the men are (seen) tired

§655 The Perfect Participle as an Adjective is equivalent to an Adverbial Clause of place, time and to a Relative Clause.

իջած տեղդ (ուր որ կ’իջնես) - where you descend

արեւը չծագած (երբ արեւը տակաւին չէ ծագած) - before sunrise

յոգնած մարդիկ (մարդիկ որոնք յագնած են) - tired men

տեսած անտառս (անտառը զոր տեսայ) - the woods (which) I have seen

§656 The Personal Article ( -ս , -դ , -ն ) should be added to the Noun, not to the Adjective. Տեսածս would be a Participle Noun ( §657 ) and could not stay before another Noun as an Adjective. This mistake, however, has been favoured by some modern writers.

§657-658 Perfect Participle as a Noun

§657 The Perfect Participles in ‑ած become Nouns when they are given the Definite or Indefinite, or the Pronominal Articles:

մեռածի մը մասին գէշ մի՛ խօսիք - do not speak ill of one deceased

ապօրէն վաստկուածը, ապօրէն կը ծախսուի - ill got, ill spent (i.e. things ill acquired are ill spent)

ունեցածս կէսը քեզի, եթէ պատմածիդ համաձայն է տեսածդ - (I’ll give) to you half of what I have if what you relate is in conformity with what you have seen

§658 The Perfect Participle as a Noun is equivalent to an:

Subjective and Objective Clause:

մեռածը (այն որ մեռած է) - the dead, that which is dead

տեսածս (ինչ որ տեսայ) - what I saw

ունեցածս (ինչ որ ունիմ) - what I have

Adverbial Clause of Measure:

կրցածիս չափ (այնչափ որչափ կրցայ, կրնամ) - as much as I could (can)

Adverbial Clause of Comparison:

ուզածիդ պէս (այնպէս ինչպէս կ’ուզես) - as you like

§659-661 Future Participle

§659 The Future Participle in -լու is a declined Infinitive and denotes:

necessity, obligation, corresponding to the English I am to… ;
represents an action as still to take place. It is used with the forms of եմ in the Periphrastic Conjugation ( §360 ):

սորվելու եմ - I must learn

պատժուելու ես - you must be punished

§660 The Future Participle in -լու cannot be used as a Noun. It is substituted by the form ending in -լիք for that purpose:

ըսելիքդ գիտեմ - I know what you are going to say

ըլլալիքը պարզ է - it’s clear what is going to happen

գրելիք կամ ըսալիք չունիմ - I have nothing to say nor write

§661 The Future Participle in -լիք is equivalent to a Subjective or Objective Clause:

գնելիքս սուղ է - what I am to buy is expensive

ըսելիքդ կը դատապարտեմ - I condemn what you will do

§662 Special Use of the Passive Voice

§662 The Passive is used a) impersonally ( §364 ); in b) intransitive or c) reflexive ( §335 ), and d) in reciprocal meaning ( §331 ):

շատ կը խօսքւի, քիչ կը գործուի - they talk much, they work little

այս մարդուն բնաւորութիւնը փոխուած է - the character of this man is changed

հագուէ՛, լուացուէ՛, սրբուէ՛, սանտրուէ՛ - dress, wash, wipe, comb yourself

տեսնուեցանք եւ իսկոյն հաշտուեցանք - we saw each other and at once we were reconciled

§663-664 Complement of Impersonal Verbs

§663 Impersonal Verbs composed of a Noun or Adjective and the Auxiliary Verb է ( §365) may have a Dependent Clause either in the Infinitive or in the Subjunctive with the Conjunction որ. The Subject, if there is one, stands in the Ethical Dative (§504).

հարկ է երթալ - one must go

հարկ է ինծի երթալ - I must go

հարկ է որ երթամ - I must go

ի զուր է վիճել - it’s in vain to dispute

ի զուր է ձեզի վիճել - it’s in vain you dispute

ի զուր է որ վիճէք - it’s in vain you dispute

§664 When the Impersonal is composed of a Noun, the Auxiliary է can be suppressed, and the Noun alone be used like an exclamation. It may also have a Dependent Clause introduced by որ:

մե՜ղք (է) որ չդիմացան - it’s a pity they didn’t resist

զարմա՜նք (է) որ չփլաւ բաղնիքը - it’s a wonder that the bathroom did not collapse

Syntax of Particles

§665-668 The Negative Particle ոչ

§665 The Adverb ոչ can stand alone as the Negative of a whole Sentence:

Հայերէն Քերականութիւնը սերտեցի՞ր ամբողջ։ Ո՛չ։ - Did you study the Armenian Grammar completely? No!

§666 Ոչ can be repeated before every word in negation except the Verb (§341-348). The last ոչ may be preceded by a եւ or followed by an ալ, or both:

ո՛չ ես (եւ) ո՛չ (ալ) դուն կրնանք համբերել - neither I nor you can be patient

ո՛չ հոս (եւ) ո՛չ (ալ) հոն կը տեսնուի ոճրագործը - neither here nor there was the criminal seen

§667 In a Sentence with a repeated ոչ , the Verb does not take the Negative Particle չ- , if it stands after; it does take it, if it stands before the repeated ոչ :

ո՛չ երէկ ո՛չ այսօր կրցայ գալ or չկրցայ գալ ո՛չ երէկ ո՛չ այսօր - I could not come today nor yesterday

§668 The Particle ոչ can be prefixed by a hyphen to a word to denote its opposite:

հարուստ եւ ոչ-հարուստ - wealthy and non-wealthy

գիտուն կամ ոչ-գիտուն - scholar or non-scholar

§669-670 The Prepositions մինչեւ , դէպի

§669 The Preposition մինչեւ (till, until, to) is used with the Dative Case if the Object is a Pronoun; it is still used with the Accusative if the Object is a Substantive:

մինչեւ մեզի չհասաւ կրակը - the fire did not advance up to us

մինչեւ մեր տունը չհասաւ կրակը - the fire did not advance as far as our house

§670 The Construction of դէպի (towards, to) is similar to մինչեւ : Dative with a Pronoun, Accusative with a Noun:

դէպի քեզի կու գանք - we come towards you

դէպի պարտէզ կը քալենք - we walk towards the garden

§671-672 The Conjunctions թէ՛․․․ թէ՛ , կամ , եւ

§671 The Copulative Conjunction թէ՛․․․թէ՛ must be repeated before every word to be joined. The last թէ՛ may be preceded by եւ , or followed by ալ , or both:

մեզի համար է թէ՛ վիշտ (եւ) թէ՛ վայելք, թէ՛ գաւ (եւ) թէ՛ (ալ) հաճոյք - both sorrow and joy, pain and pleasure are for us

§672 The Conjunctions կամ , եւ , are put before the last of the words joined with եւ or disjointed with կամ , unless they are stressed before every one of them: կա՛մ ․․․ կա՛մ , ե՛ւ․․․ե՛ւ (i.e. թէ՛․․․թէ՛ §671 ). Կամ may be preceded by a pleonastic եւ , or followed by a pleonastic ալ , թէ, or both; ․․․եւ may be followed by a pleonastic թէ ; both կամ and եւ may be replaced by թէ :

չենք ըսեր կա՛մ մահ (եւ) կա՛մ (ալ, թէ) ազատութիւն, այլ կ’ըսենք ե՛ւ կեանք ե՛ւ (թէ) ազատութիւն - we do not say: either death or freedom, we say rather: both life and freedom

Հայերը, Պարթեւները եւ (թէ) Հռոմայեցիները միշտ կռուի մէջ էին - Armenians, Parthians and Romans were always in war

աղաչանք, յորդոր, (եւ) կամ (թէ) սպառնալիք ի դերեւ ելան ինչպէս նաեւ յոյս, իղձ թէ կարօտ - prayers, admonitions, or threats were in vain as well as hopes, desires and longings

կեանքի պայմանները նոյն են հոս թէ հոն (հոս կամ հոն) - the living conditions are the same here or there

§673-674 The Conjunction ու

§673 The Conjunction ու cannot be stressed (**ո՛ւ․․․ո՛ւ) in place of եւ (§672). Between two words of which the second starts with ու, the Conjunction ու should be avoided; if it starts with another vowel, the Conjunction եւ should be preferred; if the first word ends and the second begins with a consonant, the Conjunction ու should be used:

բարեկամ ու թշնամի գոհ եղան - friends and enemies were contended

հոգի եւ (avoid: ու ) ուղեղ նոյն չեն - soul and brains are not the same thing

Արմէնները ^[88] ու (better: եւ ) Արամէացիները տարբեր ցեղեր են - the Armenians and the Arameans are different races

§674 When a Verb is repeated in order to express Intensity, Frequency, the Conjunction ու must be used:

կ’ուտէ ու կ’ուտէ - he eats and eats

խմեց ու խմեց - he drank and drank

կու գայ ու կու գայ - he comes and comes

§675-678 The Conjunctions թէ , որ

§675 The Conjunctions թէ , որ serve to introduce Quotations and Dependent Clauses:

ըսաւ թէ (or: որ ) պատրաստ է - he said that he was ready

չըլլայ թէ (or: որ ) երթաս - do not go, please!

§676 The Dependent Clause of the Verbs բաղձալ - to wish, պատրաստուիլ - to get ready, ուզել - to want, and all of the Verbs which may have an Infinitive as a complement ( §614-617 ) may be introduced by որ , never by թէ :

կը բաղձայ որ բարեկամանայ քեզի հետ or կը բաղձայ բարեկամանալ քեզի հետ - he wants to become your friend

ջանա՛ որ վերջացնես գործդ or ջանա՛ գործդ վերջացնել - try to finish your work

§677 A pleonastic թէ ( §672 ) may be added to կամ , գուցէ , հազիւ , այսինքն :

այսօր կամ (թէ) վաղը - today or tomorrow

գուցէ (թէ) եւ ոչ իսկ գայ - perhaps he will not even come

հազիւ (թէ) մեզի բաւէ - it will hardly suffice for us

չես կրնար, այսինքն (թէ) չես ուզեր - you cannot, it means: you do not want

§678 The Conjunction որ immediately following an Indefinite Pronoun (§150) gives it a general, universal sense. A pleonastic ալ can be added to որ:

ինչ որ (ալ) խնդրես - whatever you may ask

ով որ (ալ) ուզէ - whoever may wish

ուր որ (ալ) երթաս - wherever you may go

երբ որ (ալ) պատահի - whenever it may happen

§679-681 Idiomatic use of որ

§679 The Conjunction որ is used instead of եթէ - if, երբ - when:

մարդ որ բարկանայ, գազան կը դառնայ - when a man gets angry, he becomes a beast

աս որ ըսաւ, ամէնքը լռեցին - when he said this, they all kept silent

§680 When the Main Clause is negative or interrogative, the Dependent Clause may be introduced by որ:

չհարցուցիր որ պատասխանէի - you did not ask that I might answer

սո՞վ կայ, որ կեանքը սուղ է - is there a famine that living is expensive?

§681 The Subject is often stressed by the Verb եմ and the Conjunction որ . The Verb եմ must agree with the Subject in Person and Number. With Nouns and Pronouns in oblique Cases, the Third Person Singular of եմ ( է , էր ) is used:

Պարսիկները լուծեցին դաշինքը - the Persians broke the pact

Պարսիկներն էին որ լուծեցին դաշինքը - it is the Persians who broke the pact

Հայերը միշտ կը տուժեն - the Armenians are always losing

Յայերն են որ միշտ կը տուժեն - it’s the Armenians who always lose

With the Subject Pronouns:

ես եմ, էի որ․․․ - it is, was I who…

դուն ես, էիր որ․․․ - it is, was th ou who…

ան է, էր որ․․․ - it is, was he who…

մենք ենք, էինք որ․․․ - it is, was we who…

դուք էք, էիք որ․․․ - it is, was you who…

անոնք են, էին որ․․․ - it is, was they who…

ինծի է, էր որ․․․ - it is, was to me that…

մեզմէ է, էր որ․․․ - it is, was from us that…

ձեզմով է, էր որ․․․ - it is, was with you that…

§682-687 Order of Words

§682 Armenian differs from English in having more freedom in the Arrangement of words in a Sentence.

§683 As a rule, the Subject comes first and is followed by its Verb (Predicate) and by the Object. There is, however, a tendency inherited from Classic Armenian to place the Verb at the end of the Sentence. If the Verb is in a compound Tense, the Auxiliary may stay before or after the Participle, wherever it sounds better. Even the Subject can stay at the end.

Thus, the Sentence: God had disposed differently , can be put in many ways, equally regular ^[89] :

Աստուած տնօրինած էր ուրիշ կերպ

Աստուած էր տնօրինած ուրիշ կերպ

Աստուած էր ուրիշ կէրպ տնօրինած

Աստուած ուրիշ կերպ տնօրինած էր

Աստուած ուրիշ կերպ էր տնօրինած

տնօրինած էր Աստուած ուրիշ կերպ

տնօրինած էր ուրիշ կերպ Աստուած

էր Աստուած տնօրինած ուրիշ կերպ

էր Աստուած ուրիշ կերպ տնօրինած

էր տնօրինած Աստուած ուրիշ կերպ

էր տնօրինած ուրիշ կերպ Աստուած

էր ուրիշ կերպ Աստուած տնօրինած

էր ուրիշ կերպ տնօրինած Աստուած

ուրիշ կերպ Աստուած տնօրինած էր

ուրիշ կերպ Աստուած էր տնօրինած

ուրիշ կէրպ տնօրինած էր Աստուած

ուրիշ կերպ էր Աստուած տնօրինած

ուրիշ կէրպ էր տնօրինած Աստուած

§684 A short Parenthetical կ’ըսէ - says, կը պատմէ - relates, կը վճռէ - decides, կը պատասխանէ - answers, and the like, is put before the Subject of a quotation:

… կը պատմէ Կորիւն - narrates Koryun

․․․ կ’ըսէ Ղազար Փարպեցի - … says Lazar Parpetsi

§685 There is no need of Inversion (Verb before Subject) in Interrogative Sentences. The stress of the voice or the Question Mark is put on the questioned word itself wherever it may stand ^[90] .

The Sentence: Did the parents decide to forgive? may be worded thus ^[91] :

որոշեցի՞ն ծնողները ներել

որոշեցի՞ն ներել ծնողները

ծնողները որոշեցի՞ն ներել

ծնողները ներել որոշեցի՞ն

ներել որոշեցի՞ն ծնողները

ներել ծնողները որոշեցի՞ն

Any of the three words can have the Question Mark if it is questioned (see §40.5).

§686 The other Parts of the Sentence either follow the Verb when it comes after the Subject, or are embodied within the Subject and Verb, Verb and Subject, or else they may even precede both the Subject and the Verb.

Thus, the Sentence: Mashtots invented the Armenian letters with hard researches of many years , can be translated:

Մաշթոց հնարեց հայ գրերը շատ տարիներու տքնաջան խուզարկութեամբ

հայ գրերը Մաշթոց etc.

շատ տարիներու տքնաջան խուզարկութեամբ Մաշթոց․․․

շատ տարիներու տքնաջան խուզարկութեամբ հայ գրերը․․․

Մաշթոց հայ գրերը ․․․ խուզարկութեամբ հնարեց

Մաշթոց տքնաջան խուզարկութեամբ շատ տարիներու հնարեց հայ գրերը

Մաշթոց տքնաջան խուզարկութեամբ շատ տարիներու հայ գրերը հնարեց

հայ գրերը ․․․ Մաշթոց հնարեց

§687

Adjectives, Appositions, Pronouns and limiting Genitives precede the Noun they qualify;
Adverbs accompany the Verb before or after so that they may not be confused with Adjectives when Adjectives are used as Adverbs.
Prepositions precede, Postpositions follow the Noun to which they belong.

Sentences and Clauses

§688 Compound Sentences

§688 A Sentence containing a simple statement is called a Simple Sentence ( պարզ խօսք ).

A Sentence containing more than one statement is called a Compound Sentence (բաղադրեալ խօսք), and each single statement in it is called a Clause (նախադրութիւն). If the Clauses of a Compound Sentence are simply added to one another without modifying one another, they are said to be Coördinate (համակարգ). They are usually connected by a Coördinate Conjunction (§439-442).

The order of words in Coördinate Clauses is the usual one, the Conjunctions coming first (§450). Some of them — ուրեմն , անգամ , սակայն — can be put in the second place:

դուք ուրեմն էիք մեր բարերարները - so, you were our benefactors

դատաւորն անգամ or անգամ դատաւորը - even the judge

սակայն դատախազը or դատախազը սակայն - but the informant

§689 Complex Sentences

§689 If one statement modifies another, the modifying Clause is said to be Subordinate ( ստորակարգ ), Dependent ( երկրորդական , կախեալ ), and the Clause modified is called the Main ( գլխաւոր ) Clause. The Sentence containing one or more Subordinate Clauses is called Complex (բարգ).

The Subordination is indicated by some connecting words, either a Subordinate Conjunction (see §443-448) or a Relative ( §675, 676).

Subordinate Clauses are of various kinds according to the Conjunctions which introduce them.

§690 Relative Clauses

§690 A Clause introduced by a Relative Pronoun is called a Relative Clause ( յարաբերական ):

Կուր է անունը գետին, որ Հայաստանը կը բաժնէ Վրաստանէ - Cyr is the name of a river which separates Armenia from Georgia

§691 Temporal (Adverbial) Clauses

§691 A Clause introduced by an Adverb of Time ( երբ , երբ որ , մինչ , մինչդեռ , քանի , քանի դեռ , մինչեւ ) is called a Temporal Clause ( ժամանակական ):

ջերմով տառապողներ իրենք զիրենք կազդուրուած կը կարծեն երբ պաղ ջուր խմեն - men suffering with fever think to be relieved when they drink cold water

դրացիդ կը գործէր, մինչ դուն կը քնանայիր - your neighbour was working while you were asleep

չեմ կրնար հանդարտիլ մինչեւ չտիրեմ հայերէն քերականութեան - I cannot rest, as long as I have not mastered the Armenian Grammar

§692 Causal Clauses

§692 A Clause expressing the Cause of an action is called a Causal Clause ( պատճառական ) and is introduced by որովհետեւ , քանի որ , զի , վասն զի :

բողոքեցի, որովհետեւ վճիռը անիրաւ էր - I did protest because the sentence was unjust

§693 Final Clauses

§693 A Clause expressing the Purpose of an action is called a Final Clause ( վախճանական ) and is introduced by որպէս զի , որ :

կ’ուտենք որ ապրինք - we eat to live (that we may live)

դեսպաններ ղրկեց, որ ըսէին - he sent ambassadors to say (who should say)

հայրը կը տքնի, որպէս զի որդին հանգչի - the father works hard, that the son may rest

§694 Concessive Clauses

§694 A Clause expressing a Concession is called a Concessive Clause ( զիջողական ) and is introduced by թէեւ , թէպէտ , թէպէտ որ , հակառակ որ , չնայած որ :

թէեւ ամէն կատարեալ որ, գոհ չմնացին - although everything was perfect, they were not satisfied

§695 Consecutive Clauses

§695 A Clause expressing the Result of an action is called a Consecutive Clause ( հետեւողական ) and is introduced by որ :

այնքան հեռու էր որ չտեսայ - I was so far away that I did not see

§696-700 Order of Words in Subordinate Clauses

§696 The examples in §690-695 show that the order of words in Subordinates does not differ from the order of words in Main Clauses.

The examples show further that the Subordinate can either a) follow or b) precede, the Main Clause, or even c) be embodied within it:

մենք բոլորս ցաւ զգացինք, թեէւ չյայտնեցինք , or
թէեւ չյայտնեցինք, մենք բոլորս ցաւ զգացինք , or
մենք բոլորս, թէեւ չյայտնեցինք, ցաւ զգացինք - although we did not show it, we all felt bad

§697 The Consecutive and Final Clauses introduced by որ always follow the Main Clause (see§695).

§698 When the Concessive Clause is put first, an emphasising բայց , սակայն may introduce the Main Clause:

թէեւ չյայտնեցինք, (բայց, սակայն) մենք բոլորս ցաւ զգացինք

§699 When the Conditional Clause precedes, the Main Clause may be introduced by հապա , այն ատեն :

եթէ ուշանայիք (այն ատեն) պիտի զգայիք հետեւանքները - if you were late, you would experience the consequences

§700 In Poetry and Rhetoric there is much more freedom concerning the order of words and Clauses.

§701 The Period - Պարբերութիւն

§701 The Period is that form of Sentence in which the Main Clause is modified by several Subordinates. The Subordinates are put within the Main Clause so that the Period gives a complete picture in one Sentence.

Unlike the ancient classics, modern languages are not especially favourable to intricate Periods.

Modern Armenian, like English, prefers short, clear Sentences, each distinct and independent from the rest, and expressing one complete idea by itself.

§702 Ellipsis - Զեղջում

§702 Ellipsis is the omission of a word or words necessary to complete a Sentence. It is very common in Armenian.

§703 Omission of a Noun:

այս՝ ու ասոր նման վկաներ արժէք չունին for այս վկան ու ասոր նման վկաներ… - this witness and others like him are of no value

§704 Omission of a Noun and a Verb:

մարդու անուն կը յարգեն, բայց ոչ՝ Աստուծոյ for մարդու անուն կը յարգեն, բայց չեն յարգեր Աստուծոյ անունը - they respect the name of a man, but not of God

§705 Omission of the Indefinite Pronouns ոմանք , մարդ :

(ոմանք) կան որ կը հարստանան, կան որ կը սնանկանան - there are some who become rich, some who become bankrupt

(մարդ) կայ որ կը զգայ, կայ որ կը ցնծայ - some are mourning, some are rejoicing

§706 Omission of Copula:

դուն քուն, բախտդ արթուն - you (are) asleep, your star is awake

հայրս հոս է, մայրս՝ հոն - my father is here, my mother (is) there

հօրը հարստութիւնը կերած վատնած, հիմայ մուրացկան է դարձած - he has devoured and consumed his father’s wealth, and now he has become a beggar

§707 Omission of a Complementary Infinitive:

կրնա՞ք դիմանալ․ կրնանք - can you resist? We can

կը բաղձա՞ք մնալ․ կը բաղձանք - do you want to stay? We do

§708 Omission of a Preposition (Postposition) which has been put once:

ծնողներո՞ւ համար աղաչեմ թէ զաւակներու (համար) - shall I beg for parents or (for) children?

ձեզի՞ դէմ է խօսքը թէ մեզի (դէմ) - is the word against you or (against) us?

մեզի՞ հետ պիտի քալէ թէ ձեզի - will he walk with us or you?

§709 Omission of Conjunctions, especially of կամ , եւ , ու , the Illative թէ , որ :

գործը այսօր վաղը կը վերջանայ - the work will be finished today (or) tomorrow

կը կարծեմ ^[92] (թէ, որ) պիտի անձրեւէ - I think it will rain

§710 Omission of the entire Sentence replaced by an Adverb or one of the parts of the Sentence:

դուն կը մոռնաս, ես՝ ոչ - you forget, I don’t

դռնէն կը մտնենք, պատուհանէն՝ երբեք (չենք մտներ) - we enter through the door, never through the window

որո՞ւն պիտի տաս նախագահական քուկէդ․ արժանաւորին: - to whom will you give your vote։ To the worthy one.

Part Third - Մասն Երրորդ

Common Phrases — Reading

Գործածական Խօսքեր — Ընթերցուած

Common Phrases - Գործական Խօսքեր

§711 To ask and answer - Հարց ու պատասխան

§711

Who is there?	Ո՞վ կայ հոն։
Who are you?	Ո՞վ էք դուք։
What is your name?	Ի՞նչ է Ձեր անունը։
My name is…	(Իմ) անունս է․․․
What do you want?	Ի՞նչ կ’ուզէք։
I want to speak to you.	Կ’ուզեմ խօսիլ Ձեզի հետ։
I have something to tell you.	Ձեզի ըսելիք ունիմ։
Do you know me?	Կը ճամչնա՞ք զիս։
I have not the honour to know you.	ԶՁեզ ճանչնալու պատիւ չունիմ։
Listen to me, please.	Ինծի միտ դրէ՛ք (մտիկ ըրէ՛ք), խմդրեմ։
I am listening to you.	Միտ կը դնեմ Ձեզի։
Do you understand me?	Կը հասկնա՞ք զիս։
I do not understand you.	Չեմ հասկնար զՁեզ։
Why do you not answer?	Ինչո՞ւ չէք պատասխանար։
I did not hear well.	Աղէկ չլսեցի։
What do you mean?	Ի՞նչ կ’ուզէք ըսել։
What do you say?	Ի՞նչ կ’ըսէք։
What is it?	Ադ ի՞նչ է։
What’s the use of it?	Ի՞նչ բանի կը ծառայէ (կու գայ)։
Do you speak Armenian?	Հայերէն կը խօսի՞ք։
I understand it better than I speak.	Աւելի կը հասկնամ քան թէ կը խօսիմ։

§712 To offer - Ծառայութիւն հրամցնել

§712

Do you want anything?	Բանի մը պէտք ունի՞ք։
What can I do for you?	Ի՞նչ կրնամ ընել Ձեզի համար։
What do you ask for?	Ի՞նչ կը խնդրէք։
What do you prefer?	Ի՞նչ կը նախընտրէք։
Accept it for my sake.	Ընդունեցէ՛ք, ինծի հաճոյք պատճառելու համար։

§713 To ask - Խնդրանք

§713

I have a request to make of you.	Ձեզի խնդրանք մը ունիմ։
Will you do me a service?	Կ’ուզէ՞ք ծառայութիւն մ’ընել ինծի։
May I ask you a favour?	Կրնա՞մ Ձեզմէ շնորհ մը խնդրել։
Do me that pleasure.	Տուէ՛ք ինծի այս հաճոյքը։
Will you be kind enough to…	Բարի եղէ՛ք, խնդրեմ․․․
I am really sorry to trouble you.	Կը ցաւիմ իրաւ ու զՁեզ անհանգիստ կ’ընեմ։
You will oblige me exceedingly.	Զիս չափազանց երախտապարտ պիտի թողուք․․․։
I am afraid of intruding upon your goodness.	Կը վախնամ չարչար գործածելու Ձեր բարութիւնը։

§714 To grant - Հաւանիլ

§714

Yes, certainly.	Այո, անշո՛ւշտ։
I am quite at your service.	Պատրաստ եմ Ձեզի ծառայելու։
I am quite willing.	Բոլորովին յօժար եմ։
I will do my best.	Ձեռքէս եկածը պիտի ընեմ։
Be sure that I will do all in my power.	Ապահով եղէ՛ք որ կրցածս պիտի ընեմ։
It is understood (arranged, agreed).	Համամիտ եմ (ի կարգի է, հաւան եմ)։
Depend entirely on me.	Բոլորովին ինծի վստահեցէ՛ք։
I am at your disposal.	Ձեր արամադրութեան տակ եմ։

§715 To refuse, to excuse oneself - Մերժում ու չքնեղանք

§715

No, it is impossible.	Ոչ, անկարելի է այս։
I can not consent to it.	Չեմ կրնար հաւանիլ։
I am truly grieved (I am sorry) to refuse you.	Իրապէս կը ցաւիմ զՁեզ մերժելուս համար։
Excuse me, please; I have done all I could.	Ներողամիտ եղէ՛ք, կ’աղաչեմ․ կրցածս ըրի։
It does not depend on me.	Ինծմէ կախում չունի։
Be well persuaded that it is no fault of mine.	Համոզուեցէ՛ք որ յանցաւորը ես չեմ։
I beg a thousand pardons; I am as sorry for it as you can be.	Հազար ներուն կը խնդրեմ, Ձեզի չափ ես տհաճ եմ։
It will be for another time.	Ուրիշ անգամ թող ըլլայ։

§716 To give and receive thanks - Շնո՜րհ ըսել եւ ընդունիլ

§716

Thank you.	Շնո՜րհ (շմորհակալ եմ)։
I am very much obliged to you.	Ձեզի շատ երախտապարտ եմ։
I feel very much indebted (grateful) to you.	Ինք զինքս երախտապարտ կը զգամ Ձեզի հանդէպ։
There is no cause for it.	Չ’արժեր։
Please don’t mention it.	Խնդրեմ, չ’արժեր խօսք ընել այդ մասին։
I am delighted that I have been useful to you.	Ուրախ եմ որ Ձեզի օգտակար եղայ։

§717 To consult, to deliberate, to advise - Խորհուրդ հարցընել, խորհրդակցիլ, խորհուրդ տալ

§717

What would you do if you were in my place?	Ի՞նճ պիտի ըրէիք, եթէ իմ տեղս ըլլայիս։
In your place, this is what I should do.	Ձեր տեղ՝ ահա թէ ի՛նչ պիտի ընէի։
What must I do?	Ի՞նչ պէտք եմ ընել։
What do you advise me to do?	Ի՞նչ խորհուրդ կու տաք որ ընեմ։
I hardly know; it is very embarrassing.	Ես ալ չեմ գիտեր․ դժուար հարց է։
What am I to do?	Ի՞նչ ընելու եմ։
I see only this means.	Միայն սա միջոցը կը տեսնեմ։
I think you are right.	Կարծեմ թէ իրաւունք ունիք։
What is your opinion?	Ի՞նչ է Ձեր կարծիքը (գաղափարը)։
I am quite of your opinion.	Ես ալ Ձեր կարծիքն ունիմ (Ձեր կարծիքէն եմ)։
Stay, an idea strikes me.	Կեցէ՛ք, միտքս բան մը եղաւ։
Indeed, your idea is a very good one.	Ստուգիւ, Ձեր գաղափարը շատ լաւ է։
I think you would do well.	Կարծեմ, աղէկ պիտի ընէիք․․․։

§718 To affirm - Հաստատել

§718

Nothing is truer.	Շատ ճիշդ (ոչինչ աւելի ճիշդ) է։
I will give you proof of it.	Ադոր ապացոյցը կու տամ Ձեզի։
I give you my word of honour.	Պատուոյ խօսք կու տամ Ձեզի։
It is certain.	Ստոյգ է։
I am sure of it.	Ապահով եմ այդ մասին։
I can assure you of it.	Կրնամ զՁեզ վստահացնել։

§719 To deny - Ժխտել

§719

It is a mistake.	Սխալ է։
You are mistaken.	Կը սխալիք։
That is not true.	Ճիշդ չէ։
It cannot be.	Չի կրնար ըլլալ։
I can hardly believe you.	Չեմ կրնար հաւատալ։
You are altogether wrong.	Մեծապէս կը սխալիք։

§720 Probability - Հաւանականութիւն

§720

It is probable.	Հաւանական է։
It is possible.	Հնարաւոր է։
It is likely (natural) enough.	Բնական է։
That may very well be.	Շատ կարելի է։
There is nothing impossible.	Անկարելի չէ։

§721 Doubt, surprise, admiration - Տարակոյս, զարմանք, սքանչանք

§721

What! Really?	Ի՜նչ։ Իրա՞ւ։
You astonish me.	Զիս կը զարմացնէք (կը զարմանամ)։
I doubt the truth of it.	Կը տարակուսիմ ճիշդ ըլլալուն վրայ։
Who would have thought it?	Որո՞ւն մտքէն կ’անցնէր։
It is a thing unheard of.	Չլսած բան է։
I cannot get over my astonishment.	Զարմանքս չեմ կրնար զսպել։
It is admirable!	Սքանչելի՜ է։
It is magnificent!	Շքե՜ղ է։
It is delightful!	Հեշտալի՜ է։
Nothing can be more charming.	Չկայ աւելի դիւթիչ բան։
A genuine masterpiece!	Իսկական գլուխգործոց մը։
What a wonder!	Հրաշալի՜ է։
That is very beautiful.	Շատ գեղեցիկ է։

§722 Joy - Ուրախութիւն

§722

Ah! What happiness!	Ո՜հ, ի՜նճ երջանկութիւն։
I am glad of it.	Ուրախ եմ։
How pleased I am!	Որչա՜փ գոհ եմ։
I am beside myself with joy.	Ուրախութենէս ըսելիքս չեմ գիտեր։
It gives me the utmost pleasure.	Ամենամեծ հաճոյէը կը պատճառէ ինծի։
If you knew how happy I am.	Չէք գիտեր, որքա՜ն երջանիկ եմ։

§723 Affliction - Վիշտ

§723

It gives me great pain.	Մեծ ցաւ կը պատճառէ ինծի։
It is a very sad affair.	Շատ տխուր բան է։
You see me deeply afflicted․	Կը տեսնէք որ շատ տրտրում եմ։
I have been cruelly tired.	Սոսկալի կերպով տառապեցայ։
He is inconsolable.	Անմխիթար է։
What a pity.	Ափսո՜ս։
It is an irreparable loss.	Անդարմանելի կորուստ է։

§724 Anger, reproaches - Բարկութիւն, յանդիմանութիւն

§724

I am greatly displeased with you.	Շատ դժգոհ եմ Ձեզմէ։
Why are you angry with me?	Ինչո՞ւ բարկացած (նեղացած) էք ինծի դէմ։
You are in a bad humour.	Նեղսրտած էք։
I am furious.	Սաստիկ բարկացած եմ։
Do not get into a passion.	Մի՛ բարկանաք։
Do not lose your temper.	Մի՛ տաքնաք։
What wickedness!	Ի՜նչ չարութիւն։
I am indignant.	Զայրացած եմ։
It is dreadful.	Ահռելի բան է։
You ought to be ashamed.	Պէտք էիք ամչնալ։

§725 Compliments - Բարեւել

§725

Good evening, sir.	Բարի լոյս, պարոն։
Good evening, madam.	Բարի իրիկուն, տիկին։
How do you do?	Ինչպէ՞ս էք։
How is your father?	Ինչպէ՞ս է Ձեր հայրը։
Very well, thank you.	Շատ լաւ է, շնո՜րհ։
And you, how are you?	Իսկ դուք ինչպէ՞ս էք։
Not so well.	Ոչ այնչափ լաւ։
I am sorry for it.	Շատ կը ցաւիմ։
What is the matter with you?	Ի՞նչ կայ, ի՞նչ ունիք։
I don’t know it myself.	Ես ալ չեմ գիտեր։
Good night, miss.	Գիշեր բարի, օրիորդ։
Goodbye, ladies and gentlemen.	Ցտեսութիւն, տիկիններ ու պարոններ։

§726 Of the age - Տարիքը

§726

How old are you?	Քանի՞ տարեկան էք։
I am fifteen years and three months old.	Տասնուհինգ տարեկան եւ երեք ամսական։
And how old is your brother?	Քանի՞ տարեկան է Ձեր եղբայրը։
My brother is much older than I; he is twenty-eight years old.	Եղբայրս ինծմէ շատ աւելի տարիքոտ է — քսանեւութ տարեկան է։
In two weeks, my sister shall be sixteen.	Երկու շաբաթէն՝ քոյրս պիտի ըլլայ տասնուվեց տարեկան։
At the end of the year, his grandfather shall be ninety.	Այս տարուայ վերջը՝ պապը պիտի ըլլայ իննսուն տարեկան։

§727 Hours - Ժամը

§727

What time is it?	Ժամը քանի՞ է։
It is one o’clock, I believe.	Կարծեմ թէ ժամը մէկն է։
No, my friend, you are mistaken; it is already two o’clock, for I came here at half past one.	Ո՛չ, բարեկամ, սխալ էք, ժամը արդէն երկու է, զի ես հոս եկայ ժամը մէկուկէսին։
What time was it when you left home?	Ժամը քանի՞ էր երբ տնէն ելաք։
It was quarter past eleven.	Ժամը տասնումէկը քառորդ անցած էր։
Was it so soon? And what have you been doing all that time?	Այդքան կանո՞ւխ․ ի՞նչ կ’ընէիք այսքան ատեն։
I paid a visit to one of my aunts, but at twenty minutes past twelve I took a cab to come here.	Այցի գնացի մօրաքոյրերէս մէկուն բայց տասնուերկուքը քսան անցած ինքնաշարժ մը առի հոս գալու։
And from your aunt’s house, it took but ten minutes?	Ու Ձեր մօրաքրոջ տնէն միայն տասը րոպէ՞ տեւեց։
Yes, or, at most, a quarter of an hour.	Այո, կամ, առ առաւելն՝ քառորդ մը։
When do you intend to go home?	Ե՞րբ տուն դառնալու մտադիր էք։
Not too late, because at midnight I will go to bed.	Ոչ շատ ուշ, զի կէս գիշերին պիտի պառկիմ։
By my watch, it is five minutes to twelve.	Իմ ժամացոյցիս վրայ՝ տասնուերկուքին հինգ կայ։
Your watch is too fast, or mine is too slow.	Ձեր ժամացոյցը շատ արագ է կամ իմս շատ դանդաղ։

§728 Of the date - Թուականը

§728

What day of the month is it?	Այսօր քանի՞ է ամսուան։
It is the tenth of the month.	Ամսուան տասն է այսօր։
Are you quite sure of it?	Որո՞շ էք։
Yes, I am sure that Sunday was the sixth; then Monday was the seventh; Tuesday, the eighth; Wednesday, the ninth; and today, Thursday, the tenth.	Այո՛, որոշ գիտեմ, որ Կիրակի վեցն էր, երկուշաբթի՝ եօթը, երեքշաբթի՝ ութը, չորեքշաբթի՝ ինը, հինգշաբթի՝ այսօր՝ տասը։
In that case, this letter will reach my brother on the fourteenth or the fifteenth.	Ուրեմն, այս նամակը եղբօրս ձեռքը պիտի հասնի ամսոյս տասնըչորսին կամ տասնըհինգին։
Why? His card had arrived in one day. He will receive yours on Friday or Saturday.	Ինչո՞ւ, իւր քարտը մէկ օրէն հասած էր։ Ձերը պիտի ընդունի ուրբաթ կամ շաբաթ։

§729 Of the seasons - Տարուայ եղանակները

§729

Which is the season you prefer?	Ո՞ր եղանակը կը սիրէք աւելի։
Spring, of course; and you?	Հարկաւ գարունը, իսկ դո՞ւք։
I prefer autumn, on account of its fruits.	Ես կը սիրեմ աշունը, պտուղներուն պատճառով։
Generally, I like winter better than summer.	Առհասարակ, ձմեռը աւելի լաւ է քան ամառը։
I am not of your opinion; the months of June and July are more agreeable than the months of December or January.	Ձեր կարծիքէն չեմ․ Յունիս եւ Յուլիս ամիսները աւելի հաճելի են քան Դեկտեմբեր եւ Յունուար։
And what do you say of the months of August and September?	Օգոստոսի եւ Սեպտեմբերի համար ալ ըսելիք ունի՞ս։
I like the former on account of the baths (swimming), and the latter on account of the vintage.	Առաջինը կը սիրեմ ջերմուկմերու համար, իսկ երկրորդը՝ այգեկութքի։
February is the shortest month.	Փետրուար է ամէնէն կարճը ամիսը։
March and April are months of rain, May of flowers:	Մարտ ու Ապրիլ անձրեւի, իսկ Մայիս ծաղիկներու ամիս են։

§730 Of the weather - Օդը

§730

What weather is it?	Օդը ինչպէ՞ս է։
It is fine — improving — warm.	Պարզ է — կը բացուի — տաք է։
So much the better; for yesterday was bad.	Աւելի լաւ․ երէկ գէշ օդ էր։
Is it raining?	Կ’անձրեւէ՞։
It is raining very hard.	Այո, սաստիկ ^[93] կ’անձրեւէ։
It is windy.	Հով կայ։
The wind has changed (direction).	Հովին ուղղութիւնը փոխուեցաւ։
The sky is clear.	Երկինքը պայծառ է։
The sun shines.	Արեգակը կը փայլի։
It is very cold — fifteen degrees below zero; and the river is frozen.	Շատ պաղ է — տասնուհինգ աստիճան զէրոյէն վար․ ու գետը սառած է։
It will snow.	Պիտի ձիւնէ։
It thunders.	Կ’որոտայ։
There’s lightning.	Կը փայլատակէ։
It hails.	Կարկուտ կու գայ։
I see a great storm come up from the west.	Արեւմուտքէն մեծ փոթորիկ կը տեսնեմ։
Is there fog?	Մշո՞ւշ է։
Yes, and it is slippery.	Այո, եւ սահուն։
The sky is covered with heavy clouds.	Երկինք ծածկուած է խոշոր ամպերով։

[1] Many Eastern Armenian dialects have a letter between ք and օ : և ․ It serves as the digraph ե+ւ and has no majuscule form, being written as ԵՎ . This letter was never used in Western Armenian and is suppressed today.

[2] Though the formal language distinguished ռ and ր, the colloquial language often merges these to both be a flap like the /ɾ / r in Spanish.

[3] This is often for etymological reasons, but these cases must be learnt by rote. It should be noted that many eastern dialects suppress this initial schwa.

[4] This word is commonly pronounced as a single syllable /ɑstχ/ ( astkh ) in the spoken language.

[5] Word-internally the yu diphthong is commonly pronounced more like a u in French nue or Dutch nu , or a Turkish ü .

[6] It should be noted that the ‘voiced’ consonants are not truly voiced, but are described as devoiced as in German, resembling more the French voiceless consonants.

[7] While in ‘clean’ Armenian, ռ (rolled) and ր (tapped/flapped) are still distinguished, almost all Western Armenian dialects pronounce them as the same letter, as they have been transcribed in this edit.

[8] This ն still persists in the plural, where monosyllabic words of this variety take ներ instead of -եր (as will be explored in subsequent chapters), as well as reappearing before other suffixes: թոռ > թոռնիկ .

[9] The second-to-last syllable.

[10] A grammatical case identical to the nominative, used to address people.

[11] The Definite Article is often used in situations where it would not be applied in English, and vice versa. This will be explored later.

[12] This -ն elides into the following word.

[13] Such elision is considered mandatory before the words ու , ալ , and forms of եմ ( եմ , ես , է , etc.).

[14] This form can also be used before ու .

[15] Often in poetry or older works, an elided form մ’ can be used before any vowel, but this is considered nonstandard in the modern language.

[16] A Latin term denoting words which only exist in the plural.

[17] In the formal language, the word ծնող - parent, takes the Plural in ծնողք to refer to the two parents of a child. If many parents are indicated, either ծնողներ or ծնողքներ (multiple pairs of parents) are to be used.

[18] An easy way to identify these nouns is that they often take the Genitive in ‑ան ; however, this is not a hard-and-fast rule and it is helpful to learn these by rote. Some colloquial varieties of the language have since dropped this ն infix in many of these words.

[19] This section may be considered more of an etymological footnote than a grammatical rule worth committing to memory as these nouns are by nature not distinguished in the modern language.

[20] Older texts, or more formal language, may use the classical -ւոյ ending instead.

[21] Some proper names may opt to use the classical declension instead: Սեւանի լիճ > Սեւանայ լիճ (See §80.2 ) .

[22] Though not making particular sense in English, this would more convey the idea of multiple pools of blood, or instances of blood in some countable way. The English language makes a greater distinction between Mass and Count Nouns than Armenian.

[23] In general, the Armenian language favours positive comparisons with “more than”.

[24] In this section, thou is used to specify the second person singular, and you is used for the plural. This can also be further illustrated by translating դուք as y’all , but for reasons of formality the archaism was preferred as a means of distinction.

[25] In many cases, the old Accusative զ- is dropped and only մեզ is written. This is acceptable in both the written and spoken language.

[26] In many cases, the old Accusative զ- is dropped and only քեզ is written. This is acceptable in both the written and spoken language.

[27] In many cases, the old Accusative զ- is dropped and only ձեզ is written. This is acceptable in both the written and spoken language.

[28] In many cases, the old Accusative զ- is dropped and only ինք(ը) is written.

[29] In many cases, the old Accusative զ- is dropped and only իրենք is written.

[30] The nominative singular forms with ‑ին- / -են- are generally used when the nouns they qualify are not expressed in the same clause.

[31] This use of the Possessive Suffixes can seem a little antiquated, the spoken language appears to prefer the definite article.

[32] These are not to be used in the modern language, but may aid for recognition during reading of older texts.

[33] The modern language favours dropping of the Accusative զ- prefix, leading to որ governing both Nominative and Accusative.

[34] The modern language favours dropping of the Accusative զ- prefix, leading to որոնք governing both Nominative and Accusative. Զորս is used less in favour of (զ)անոնք .

[35] In languages like Armenian which only have two modes of Evidentiality (the Evidential and the non-Evidential), this Evidential tense is also known as the Mediative to distinguish it from the tenses of languages which distinguish multiple types of non-first hand evidence..

[36] In the modern language, it may also be written -ցն- as the presence of an epenthetic (predictably inserted because of phonological rules) schwa (ը [ə]) is a given.

[37] The spoken language prefers ղրկել to ուղարկել .

[38] Note that ու is usually pronounced as a [v] when between a consonant and a vowel, although in 4th conjugation verbs remains the vowel [u].

[39] -ցընել > -ցէ՛ք

[40] From Latin hortor , hortari - to encourage, to urge someone to do something.

[41] Note how this means that the Passive Aorist of կարդալ ( կարդացուեցայ , կարդացուեցար , etc.) is identical to the Passive Aorist of the Causative կարդացնել ( կարդացուեցայ , կարդացուեցար , etc.). In such situations circumlocution may be necessary (e.g. saying “ my teacher gave me a book to read ” instead of “ I was made to read a book by my teacher ”). Otherwise, a periphrastic construction with տալ ( տրուեցայ , տրուեցար , etc.) may be used. Thus: ուսուցիչս ինծի կարդալու գիրք մը տուաւ or ուսուցիչէս գիրք մը կարդալ տրուեցայ ․

[42] The spoken language prefers the set of Reflexive Pronouns based on ինքզինք (see the Embellishment of §167 )

[43] It should be noted that the negative Verb cannot stand alone. It is permissible to say ո՛չ , ո՛չ, հայ չեմ , or հայ չեմ in response to հա՞յ ես , but a singular ** չեմ is not permissible.

[44] Although erroneous, in the spoken language is often heard չի պիտի տեսնեմ , չի պիտի տեսնես , etc., or չպիտի տեսնեմ , չպիտի տեսնես , etc.

[45] In the literature this is often called the Negative Converb as it does not strictly behave as a Participle.

[46] In this way the literature often distinguished the Negative Present Converb and the Negative Imperfect Converb, although these are only distinct in Second Conjugation ‑իլ Verbs.

[47] Although this remains the standard for Eastern Armenian, modern Western Armenian prefers չեմ գիտեր , չեմ կրնար in the Negative, as well as exclusively չեմ կարծեր ( կարծեմ alone is only permitted in the Affirmative).

[48] Often չի կայ (notably in the expression ի՞նչ կայ չի կայ - what’s up?, what’s going on?) will be erroneously heard in the spoken language.

[49] This is rare in the spoken language, however the Particle կոր is often used in slang to form the Progressive Aspect in the Present and Imperfect tenses: կ’ուտեմ - I eat, I am eating; կ’ուտեմ կոր - I am eating (right now). Outside of informal social circles this is often considered improper or uneducated, especially by elder speakers.

[50] This is more commonly expressed via պէտք է with the Subjunctive: պէտք է գործեմ - I must work.

[51] In many cases this can be simply expressed via the Present Tense: վաղը կը հանդիպինք - we meet tomorrow.

[52] որ is dropped in the modern language, it suffices to only use the Subjunctive: պէտք է երթամ - I ought to go.

[53] The modern language by far favours առնել over առնուլ , though both forms are given here.

[54] In the second sense, this Verb takes the Past Tense for a Present meaning: նստած եմ - I am seated.

[55] This actually goes for many Verbs in this position, such as եմ / կ’ըլլամ . A good example is the following: walking into a shop and asking պտուղ ունի՞ք is asking if they have fruit available for sale right now, whereas պտուղ կ’ունենա՞ք is asking if the shop generally sells fruit, irrelevant of whether any is actually in stock right now.

[56] When beginning stories in this fashion, the common expression is կար չկար - there was, there was not.

[57] Such question words are also permitted to be stressed ինչպէ՞ս . Both spellings are in use.

[58] This is also expressed by a repetition of Subjunctives: ուզես չուզես - whether you want to or not; գան չգան - whether they come or not; երթամ չերթամ - whether I go or not.

[59] Ս․ is a common contraction of Սուրբ - holy, but here it is used as the equivalent of English St. (Saint).

[60] The Epithet of Հովհաննէս Ա․ Չմշկիկ (John I Tzimiskes) (c.925-976), an Armenian Emperor of the Byzantine Empire between 969 to his death. The epithet is either believed to be an archaic word referring to his short stature, or, more likely, a derivation referring to his place of birth in Չմշկածագ (modern-day Çemişgezek, Eastern Anatolia).

[61] Also called the Eastern Euphrates, a major source of the Euphrates River, originating near Mount Ararat.

[62] This is much more commonly expressed with the Ablative Case.

[63] A fourth-century Armenian Christian teacher and rhetorician, originally from Caesarea in Central Anatolia.

[64] Example: բժշկի կ’երթամ - I am going to the doctor’s.

[65] More commonly expressed քանի՞ տարեկան էք - how old are you?

[66] Note how for the most part, the Definite Article is not used. Compare: եկեղեցի կ’երթամ - I am going to church; եկեղեցին կ’երթամ - I am going to the church. Be aware that nouns abstractly representing a place take the dative: բժշկի կ’երթամ - I am going to the doctor’s (where the Noun “doctor” instead is referring to a “doctors’ surgery/practise”).

[67] Note how places that are not cities/countries usually take the Definite Article.

[68] This construction may also be expressed with the Dative. Consider from the book Տէր ողորմե՛ա… by Shahan Shahnour: պատուհանին առջեւ կծկտած, ակնոցը թքին, մաշած Սաղմոս մը ձեռքին, կ’աղօթէ ու կ’աղօթէ - shrivelled before the window, her glasses on her nose, a worn Book of Psalms in her hand, she prayed and prayed. Note how the glasses use a Dative construction and the second an Accusative.

[69] An ancient princely noble family of Armenia, claiming descent from Sennacherib, King of Assyria between 705-681 BC.

[70] A mediaeval cathedral near Vagharshapat (Echmiadzin) in the Republic of Armenia.

[71] To denote a part of a whole, the Genitive is also commonly used: աշակերտներուն մաս մը - some of the students.

[72] Another name of the river Araxes ( Արաքս in Armenian)

[73] The Sevan trout, a salmonid fish related to the brown trout endemic to Lake Sevan

[74] Note that this is the Demonstrative Article, not the Possessive Article.

[75] These constructions are often hyphenated: մեծ-մեծ քաղաքներ - very large towns; անուշ‑անուշ խօսքեր - very sweet words.

[76] A common way to say “both” is երկուքն ալ : երքուքն ալ գացին - they both went.

[77] թուական(ին) is very commonly expressed with the abbreviation թ․

[78] The latter gives more a sense of the speaker imploring the addressee, or trying to speak less commandingly.

[79] Նայի՛ր is commonly used as an equivalent to the English “look”, “look here”. Compare a response by talk show host Stepan Partamian upon being called քեաչալ - baldy (insulting, jocular): նայի՛ր, եթէ իմանայի որ գլուխդ մազ կայ ալ կ’ըսէ՞ի․ «Բարեւ, մազոտ ճան» - look, if I realised you had hair on your head, would I say to you, “Hi, hairy one?”

[80] The Colloquial language often says նայի՛ր , not նայէ՛ .

[81] Compare instead this informal quote from Arpiar Arpiarian’s (1851-1908) book Ապուշը , using a similar construction but with the emphatic evidential: Որ աշխարհին մէջ կ’ապրիս, Սահա՜կ աղա․ մեղք որ Ղալաթիա մեծցեր ես։ - In which world do you live, Mr Sahag; woe that you were born in Galatia!

[82] This may also be analysed as a Future Participle.

[83] An ancient Armenian city.

[84] Gregory of Narek, an Armenian mystical and lyrical poet, monk and theologian, a venerated Saint in the Armenian Apostolic Church.

[85] Take care not to confuse this with the meaning of the Evidential.

[86] Mkhitar Sebastatsi, an Armenian Catholic monk, founder of the Mekhitarist Order, a friar of which order wrote the initial version of this book.

[87] In colloquial speech, պիտի often reduces to պիտ , however this is viewed as nonstandard .

[88] With ու, final -ը is generally elided to -ն ։ այրն ու կինը - the man and the woman.

[89] Though with different subtleties similarly expressed through word stress/order in English.

[90] It is commonly explained to learners that the Armenian question mark is always placed over the last written vowel of the word you stress (unless the Definite Article -ը is added).

[91] In these examples it is always the veracity of the action being questioned, not the people involved or the consequence of forgiveness as a result of the decision.

[92] կարծեմ and կարծես are commonly reanalysed as Adverbs in the modern language for this reason.

[93] The modern language prefers շատ in cases such as these.

աղօթք	prayer	համառօտ	short
աղօտ	obscure	հզօր	might
ամօթ	shame	հօտ	flock
անօթ	vase	ձօտ	gift
անօթի	hungry	մօտ	near
առաւօտ	morning	յօդ	article, joint
արտօնել	to allow	յօժար	willing
արօտ	pasture	յօնք	eyebrow
արօր	plough	յօրանջել	to yawn
գօտի	girdle, belt	յօրինել	to make
դրօշ	flag	նօսր	thin
եօթը	seven	նօտար	notary
խօսք	speech	շօշափել	to touch
ծանօթ	known	պաշտօն	office
կարօտ	desire	պարեգօտ	tunic
կտրօն	coupon	տօթ	heat
կրօն	religion	տօն	feast
կօշիկ	shoe	ցօղ	dew

ռաբբի	rabbi	ռոճիկ	salary
ռազմ	battle	ռումբ	shell
ռահ	way	ռունգ	nose
ռամիկ	vulgar	րոպէ	minute
ռիշտ	sordid

յղել	to send
յղի	pregnant
յղկել	to polish
յղփանել	to be stuffed
յստակ	clear

յախճապակի	porcelain	յետ	after
յախուռն	overhasty	յերիւրել	to invent
յածանաւ	cruiser	յիմար	fool
յակինթ	hyacinth	յիշել	to remember
յաղթել	to conquer	յիսուն	fifty
յաճախ	often	Յիսուս	Jesus
յամառ	stubborn	յոբելեան	jubilee
յամր	dumb	յոգնիլ	to tire
յայտնի	clear	յոգնակի	plural
յանգ	rhyme	յախորտալ	to boast
յանդուգն	bold	յոյզ	emotion
յանկարծ	suddenly	յուզուիլ	to get excited
յանձնել	to remit	Յոյն	Greek
յանցանք	fault	յոյս	hope
յապաղել	to defer	յոպոպ	hoopoe
յաջող	successful	յոռի	bad
յառաջ	forward	յովազ	panther
յառել	to gaze on	յովատակ	stallion
յասմիկ	jasmin	յորդ	abundant
յատակ	bottom	յորդոր	exhortation
յատուկ	proper	յորձանք	stream
յար	always	յուլիս	July
յարգ	price	յուղարկաւորութիւն	funeral
յարկ	floor	յունիս	June
յարձակիլ	to attack	յունուար	January
յարմար	suitable	յուշիկ	softly
յարութիւն	resurrection	յուռութ	charm
յաւելուած	appendix	յուռթի	full
յաւիտեան	eternal	յօդ	article
յափշտակել	to rob	յօժար	willing
յեղաշրջել	to invert	յօնք	eyebrow
յեղափոխել	to invert	յօշոտել	to tear up
յեղափոխութիւն	revolution	յօրանջել	to yawn
յենարան	support	յօրինել	to fashion

թանկ	expensive	եռանդ	zeal
գունտ	globe	խունկ	incense
գանկ	skull	անձ	person
խնճոյք	party	ժանտ	wicked

աղէկ	well	հրէշ	monster
աղէտ	disaster	ձէթ	oil
ամէն	all, amen	մէկ	one
ամէծք	curse	մէջ	in
գէթ	at least	նուէր	gift
գէշ	bad	շէնք	building
գէր	fat	շէզոք	neuter
դէզ	heap	պարտէզ	garden
դէմք	face	պէս	like
երէկ	yesterday	պէտք	need
երէց	senior, priest	սէր	love
զէնք	arms	վէճ	discussion
թէյ	tea	վէմ	rock
թէպէտ	although	վէրք	wound
ծէս	rite, ceremony	վրէժ	revenge
կէս	half	տէգ	pike
կէտ	point	տէր	lord, master
հէք	miserable	քարտէս	map
հրաւէր	invitation	օրէնք	law

դուռ	Classical:	դուռն	door
ամառ	Classical:	ամառն	summer
ձեռք	Classical:	ձեռն	hand
ձմեռ	Classical:	ձմեռն	winter
բուռ	Classical:	բուռն	fist
լեռ	Classical:	լեռն	mountain
թոռ	Classical:	թոռն	grandchild

ազգ	nation	դդում	pumpkin
ազդ	notice	թթու	sour
աստ	here	զգալ	to feel

աղջիկ	girl	վարձք	wages
բաղձանք	desire	վերջ	end
արծաթ	silver	արծարծել	to kindle

ամբողջ	whole	ամբ / ամպ	cloud
համբոյր	kiss	ումպ	sip

վանկ	syllable	սեւ	black
սիւն	column	ծայր	edge
թոյն	poison	թիւ	number
կաւ	clay	սուտ	lie

մա-քրու-թիւն	cleanness
շա-ղա-կրատ	chatterer
ա-կռայ	tooth
ա-քլոր	cock
ա-պրիլ	to live; April

հանգ-չիլ	to rest
թարգ-ման	interpreter
պոռթ-կալ	to roar
պաշտ-պան	defender

թըշ-նա-մի	enemy
ըն-կըղ-միլ	to sink
փըր-փրա-դէզ	foaming

վա-ղուան	tomorrow’s
ա-ղուոր	nice
ար-դեօք	perhaps
ան-ցեալ	past

է‑ա-կան	essential
տի-ե-զերք	universe

ու‑շիմ	intelligent
կա‑տա-րեալ	perfect

բար-ձրա-գոյն	highest
աս-տղա-լից	starry

տըւ‑աւ	he gave
թըւ‑ա-կան	numeral

հո-գւոյ	of the soul
որ-դւոյ	of the son
հիւ‑անդ	sick
երկ-նաւ‑որ	celestial

բան‑ա-ստեղծ	poet
այս‑ինքն	it means
մեծ‑արել	to honour

երանի՜ ձեզի	how happy you are!
ինծի՜	to me!
ի՜նչ հագնանք	what irony!

ապո՛ւշ	stupid
ապերա՛խտ	ungrateful
յաւիտենակա՛ն	eternal
քաղաքավարութի՛ւն	politeness

գո՛նէ	at least	ի՛նչպէս	how
գո՛ւցէ	perhaps	ա՛յնպէս	so
ա՛րդեօք	is it ?	ո՛րչափ	how much
դա՛րձեալ	again	թէ՛եւ	although
ա՛յսօր	today	թէ՛պէտ	although
նո՛յնչափ	as much	գրե՛թէ	almost

Տիգրան Մեծ	Tigran the Great
Խոսրով Կոտակ	Khosrov the Little
Հայկ Դիւցազն	Hayk the Hero
Սուրբ Սահակ	Holy Sahak

Աստուած	God
Սուրբ Կոյս	Holy Virgin
Աստուածածին	Mother of God
Տիրամայր	Mother of Our Lord

հայր	father	կեսար	mother-in-law
մայր	mother	տագր	brother-in-law
եղբայր	brother	տալ	sister-in-law
քոյր	sister	յովատակ	stallion
նամչ	boy	զամբիկ	mare
աղջիկ	girl	խոյ	ram
ուստր	son	մաքի	sheep
դուստր	daughter	նոխազ	he-goat
աներ	father-in-law	այծ	she-goat
զոքանչ	mother-in-law	եզ	ox
կեսուր	father-in-law	կով	cow

մաս	part	մասեր	parts
կայծ	spark	կայծեր	sparks
տիկին	lady	տիկիններ	ladies
պարտէզ	garden	պարտէզներ	gardens

աչք	eye	աչքեր
դէպք	event	դէպքեր
բարք	custom	բարքեր
քիմք	palate	քիմքեր
քունք	temple	քունքեր
պէտք	need	պէտքեր
պարտք	duty	պարտքեր
պիտոյք	requisite	պիտոյքներ
սփոփանք	solace	սփոփանքներ
սքանչելիք	wonder	սքանչելիքներ
սնոտիք	trifle	սնոտիքներ
ցնորք	phantasy	ցնորքներ
ընթրիք	supper	ընթրիքներ
բերք	produce	բերքեր
կամք	will	կամքեր
կառք	car	կառքեր
կմախք	skeleton	կմախքներ
շողիք	saliva	շողիքներ
լորձունք	saliva	լորձունքներ
ցուցք	ballad	ցուցքեր
ոտք	foot	ոտքեր
ձեռք	hand	ձեռքեր
սլացք	flight	սլացքներ
վէրք	wound	վէրքեր
սահանք	flood	սահանքներ
փորձանք	accident	փորձանքներ
յորձանք	stream	յորձանքներ

Western Armenian Reference Grammar - Արեւմտահայերէն Քերականութիւն

written by Fr. S L Kogian, emended by M. Ward with help from the Learn Armenian Discord community

Editor's Introduction - Խմբագրի Պատրաստութիւն

To the Armenian Youth of America

Acknowledgement

Literature

×

Armenian Grammar - Հայկական Քերականութիւն

Reading, Writing and Spelling - Կարդալ, Գրել եւ Հեգել

§1 The Armenian Alphabet - Հայերէն Այբուբեն

§2 Vowels - Ձայնաւոր

§3 Diphthongs - Երկբարբառ

§4 Consonants - Բաղաձայն

§5-13 Orthographic Rules - Ուղղագրական Կանոններ

§13-20 The Problem of Voiced and Voiceless Consonants

§21-35 Alternation and suppression of vowels and diphthongs

§36-37 Alternations of consonants

§38-39 Syllabification - Տողադարձ

§40 Punctuation - Կիտադրութիւն

§41 Stressing - Կիտադրութիւն

§42 Capitalisation - Գլխագիր

Part First - Մասն Առաջին

Nouns - Անուն

§43-46 Gender - Սեռ

§47-50 Definite Article - Որոշիչ յօդ

Uses of the Definite Article

§51-53 Indefinite Article - Անորոշ յօդ

§54 Number of nouns - Անուններու թիւը

§55-63 Plural - Յոգնակի

§64-65 Cases - Հոլովներ

§66-69 The three Declensions - Երեք Հոլովումներ

§70-72 First Declension

§73-75 Second Declension

§76-78 Third Declension

§79 Substantives of Peculiar or Irregular Declension

§80 Classic singular Case-endings in modern Armenian

§81 Instrumental Case-endings in modern Armenian

§82-85 Classic Case-endings in Plural

§86-87 Stemwords in -ք

§88-91 Stemwords in -ց

§92 Different Case-ending - different meaning

§93 Classic Accusative, Ablative, and Locative

§94 Definite Article in Declensions

§95-96 Classic Case-endings and Definite Article

Adjectives - Ածական

§97-98 Preliminary - Պատրաստութիւն

§99-104 Comparison of Adjectives - Բաղդատութիւն Ածականներու

§105 Superlative of Adjectives

§106 Numerical Adjectives - Թուական Ածական

§107 Cardinal Numbers - Բացարձակ Ածական

§108-110 Declension of Cardinals

§111-113 Number of Nouns with Cardinals

§114-117 Ordinal Numbers - Դասական Թուականներ

§118 Distributive Numbers - Բաշխական Թիւեր

§119 Multiplicatives - Բազմապատիկ Թուականներ

§120 Collectives - Հաւաքական Թիւեր

§121 Fractionals - Կոտորակներ

§122 Numeral Adverbs - Թուական Մակբայներ

Pronouns - Դերանուն

§123-125 Personal Pronouns - Անձնական Դերանուն

§126-129 Possessive Adjectives and Possessive Articles - Ստացական Ածական եւ Ստացական Յօդ

Plural Possessive Suffixes

§130-133 Paradigm of Declensions with Possessive Adjectives

§134-135 Possessive Pronouns - Ստացական Դերանուն

§136-139 Paradigm of Possessive Pronouns Declined

§140-143 Demonstrative Adjectives and Pronouns - Ցուցական Ածական եւ Դերանուն

§144-145 Paradigm of Demonstrative Pronouns

§146-147 Declension of նոյն

§148-149 Relative Pronouns - Յարաբերական Դերանուն

§150-161 Indefinite Pronouns - Անորոշ Դերանուն

§162-165 Interrogative Pronouns - Հարցական Դերանուն

§166 Reciprocal Pronouns - Փոխադարձ Դերանուն

§167 Reflexive Pronouns - Անդրադարձ Դերանուն

Modern Reflexive Pronouns

Verbs - Բայ

§168-169 Preamble - Պատրաստութիւն

§170 Persons - Դէմք

§171 Moods - Եղանակ

§172 Voices - Սեռ

§173-178 Tenses - Ժամանակ

գործ(ք)	work	գործեր	works
երես(ք)	face	երեսներ	faces

եզ	ox	եզներ	oxen
դուռ	door	դռներ	doors
ձուկ	fish	ձկներ	fish
մուկ	mouse	մկներ	mice
հարս	bride	հարսներ	brides
մատ	finger	մատներ	fingers
լեռ	mountain	լեռներ	mountains
թոռ	grandchild	թոռներ	grandchildren

եզ	եզեր
դուռ	դուռեր
ձուկ	ձուկեր
մուկ	մուկեր
հարս	հարսեր
մատ	մատեր
լեռ	լեռեր
թոռ	թոռեր

դուռ	դռներ	դուռեր or դռեր
ձուկ	ձկներ	ձուկեր or ձկեր
մուկ	մկներ	մուկեր or մկեր

արկղ	box	արկղներ	boxes
ոսկր	bone	ոսկրներ	bones
աստղ	star	աստղներ	stars
գլուխ	head	գլուխներ	heads
բլուր	hill	բլուրներ	hills
մկրատ	scissor	մկրատներ	scissors

լեզու‑ա-գէտ	linguist
լեզու‑ա-գէտներ	linguists
մատեն‑ա-գիր	writer
մատեն‑ա-գիրներ	writers
հօր‑ա-քոյր	aunt (father’s sister)
հօր‑ա-քոյրներ	aunts
հօր‑ա-քոյրեր	aunts

ճամբայ	way	ճամբաներ	ways
տղայ	child	տղաներ	children
արքայ	king	արքաներ	kings
սպայ	officer	սպաներ	officers
ծառայ	servant	ծառաներ	servants

Nom-Acc	ծառ	ծառեր
Gen-Dat	ծառի	ծառերու
Abl	ծառէ	ծառերէ
Instr	ծառով	ծառերով

Nom-Acc	քաղաք	քաղաքներ
Gen-Dat	քաղաքի	քաղաքներու
Abl	քաղաքէ	քաղաքներէ
Instr	քաղաքով	քաղաքներով

Nom-Acc	եկեղեցի	եկեղեցիներ
Gen-Dat	եկեղեցիի	եկեղեցիներու
Abl	եկեղեցիէ	եկեղեցիներէ
Instr	եկեղեցիով	եկեղեցիներով